Hendrik Vos als president van Europa? Lees zijn betoog uit 2008

De termijn van huidig president Tusk loopt in mei af, maar intussen is zijn herbenoeming alweer stilletjes beklonken in Brusselse achterkamertjes. deBuren stelde zich bijna tien jaar geleden al een vraag die vandaag nog steeds actueel is: kan dat niet wat democratischer? Wat als Europeanen hun eigen president zouden mogen kiezen?

Op dinsdag 4 april 2017 organiseerde deBuren voor de tweede keer alternatieve Europese verkiezingen. Europaprofessor Hendrik Vos, opiniemaker Thomas von der Dunk, activiste Rachida Aziz en Frédéric Piccavet doen hun plannen voor Europa uit de doeken in een vlammende speech.

Bijna tien jaar geleden, toen Herman Van Rompuy aantrad als 'President van Europa', nodigden we zes prominente schrijvers en wetenschappers uit om zich met een vlammend betoog kandidaat te stellen voor het presidentschap en vervolgens in debat te gaan. Een van hen was Hendrik Vos.

Lees de ijzersterke speech die hij toen gaf.

Dames en Heren, Waarde Europeanen,

Het is presidententijd. Amerika heeft zijn spektakel gehad, indrukwekkender dan de opening van de Olympische Spelen, straffer dan de landing op de maan, glorieuzer dan de Gentse Feesten.

Het is nu tijd voor Europa. Ik beloof het u, we gaan het beter doen. Met scherpere speeches, sterkere running mates, met meer passie, meer emotie, meer tranen. De Europese President, er wordt soms aan getwijfeld, maar hij komt er. Volgend jaar, of binnen twee jaar, maar hij komt er. Hij werd vermeld in de Verklaring van Laken, hij werd gesteund door de Conventie, hij was voorzien in de Grondwet, hij is gerecupereerd in het Verdrag van Lissabon, desnoods wordt hij binnengesmokkeld langs een juridische achterdeur, maar hij komt er. Of zij komt er. Maar er zijn weinig vrouwelijke kandidaten, helaas.

Ik ben kandidaat, en ik zal u vertellen waarom ik kandidaat ben. Maar ik wil u eerst iets anders zeggen.

De omstandigheden maken het ons niet makkelijk om er een even fijn feest van de democratie van te maken als onze Amerikaanse vrienden. Nochtans hebben wij, naar men zegt, de democratie wel uitgevonden. Een land kan trouwens maar toetreden tot de Europese Unie als het af en toe verkiezingen organiseert. Die democratie, die willen wij ook uitdragen naar de rest van de wereld. Als er in om het even welke republiek, archipel, enclave, mini- of microstaat een president wordt verkozen, dan sturen wij waarnemers. Om te controleren of iedereen die dat wilde zich kandidaat kon stellen. Of de campagne fair verlopen is. Of er niet gefraudeerd werd bij het tellen van de stemmen. Of er niet gefoefeld is met de stembiljetten. Of de stembussen ordentelijk gesloten waren. En pas op: wie een slecht rapport krijgt, die gaan we sanctioneren. We geven ze geen visa meer, we bevriezen hun tegoeden, we schorten de handel op. Europa lacht er niet mee als de democratie met de voeten wordt getreden. We maken er paria's van en ze zullen het geweten hebben.

Maar wacht even. Hoe zit dat met onze president? Wij gaan onze president niet verkiezen. Er zal geen race zijn naar het Résidence Palace. Er zal ook geen campagne zijn. Eigenlijk zullen er zelfs geen kandidaten zijn. Er worden namen gesuggereerd, ja. Tony Blair, Jean-Claude Juncker, Bertie Ahern, José María Aznar. Maar heel waarschijnlijk wordt er te elfder ure nog iemand anders uit de hoed getoverd. Iemand zonder scherpe tegenstanders, en dus wellicht zonder mening. In Amerika kenden ze hun kandidaten wel. Al meer dan een jaar op voorhand begon de afvallingsrace. Voor de gemakkelijkheid werden ze onderverdeeld in categorieën: man of vrouw, afro-amerikaans of blank amerikaans, democraat of republikein, heel rechts of wat minder rechts. Er was alle gelegenheid om de kandidaten met elkaar te laten debatteren, voor- en tegenargumenten af te wegen, de keuze voor te bereiden.

Wij krijgen die gelegenheid niet. Bij ons wordt de president aangeduid. Door de grote jongens en dat ene meisje. Door de Merkels, de Sarkozy's, de Letermes, de Balkenendes, de Berlusconi's, god betert. Zij zullen onder elkaar uitmaken wie onze president wordt, zoals de kardinalen onderhandelen over wie de nieuwe paus wordt.

Maar wij zijn toch geen bananenrepubliek? Wij moeten Wit-Rusland of Zimbabwe toch niet nadoen? Wij zijn toch het Vaticaan niet?

Nee, en daarom ben ik kandidaat. Omdat er eigenlijk geen kandidaten mogen zijn. Maar ik eis mijn democratisch recht op. De strijd voor het presidentschap is nu open. En ik heb een programma. Ik wil u geen revolutionaire slogan aanpraten, ik vraag zelfs geen radicale ommezwaai. Change, dat is voor Amerika. Ik wil dat wij, in Europa, heel eenvoudig, doen wat we zeggen.

Ik geloof in Europa, omdat Europa een vat vol goede voornemens is, al vele jaren. In Maastricht in 1991, gingen we werk maken van een gemeenschappelijk buitenlands beleid, in Luxemburg in 1997 gingen we de werkloosheid bestrijden, in Tampere in 1999 gingen we een humaan asielbeleid ontwikkelen, in Göteborg in 2000 sloegen we de weg van de duurzame ontwikkeling in, en ? als klap op de vuurpijl ? in maart 2007, hier in Brussel, gingen we de opwarming van de aarde stoppen. En tussendoor hebben we ook gezegd dat we een eerlijk handelsbeleid zouden voeren en ontwikkeling en mensenrechten promoten, overal in de wereld, we gingen de interculturele dialoog voeren, de armoede uitbannen.

De Europese ambities zijn grenzeloos. En ze zijn nobel. Maar hoe zit het op het terrein? De Europese samenwerking is geen débacle, zeker niet. We hebben vrede, we zijn betrekkelijk welvarend, onze milieuwetgeving is behoorlijk streng, de consumentenbescherming is goed geregeld. In vergelijking met de rest van de wereld doen we het niet slecht. Maar precies daarom kunnen we het ook nog heel wat beter doen.

Maar het is nooit verteld aan de Europeanen, het werd nooit uitgelegd. We voelen dat Europa machtig wordt, maar denken dat we er geen greep op hebben. De Europeaan is wantrouwig geworden. En die argwaan is een ongeleid projectiel. Hij slaat toe tijdens referenda, krachtig en meedogenloos, live op CNN. Maar hij werkt ook subtieler en heeft zich genesteld, diep in onze geesten. Hij vreet aan de legitimiteit van het Europese project.

Een democratie mag geen spiegelpaleis zijn, waar niets is wat het lijkt. U moet weten dat Europa belangrijk en nodig is. Mijn campagne zal concreet zijn, omdat Europa dat ook is. En ik wil tastbare thema's om mijn programma aan de man te brengen. In deze campagne wil ik Joe the plumber, ik wil een hockey mom, ik wil een aanhanger die 106 jaar oud is, die nog gevochten heeft op de IJzervlakte, ik wil een zwangere tienerdochter. Omdat ik daar een verhaal aan kan ophangen. Over economie en belastingen, over kleine zelfstandigheden, over gelijke kansen en onderwijs, over oorlog en vrede. Dingen die er toe doen, waar Europa mee bezig is, al vijftig jaar lang, maar die al te vaak verpakt worden in een gruwelijk jargon.

Over Europa moeten we helder zijn en duidelijk, en niet meer fluisteren of in codetaal spreken. Ik wil geen diplomatiek gezeik meer over intergouvernemtele evenwichten en proportionaliteit en subsdiariteit en gekwalificeerde, gekwantificeerde, gemystificeerde of gemummificeerde meerderheden. Ik wil het niet meer horen.

Dames en Heren, de campagne begint vandaag. Hier, in Brussel. Ik roep de andere kandidaten op om zich kenbaar te maken. Ik wil strijden, het moeten klinken en botsen. Een jaar lang, desnoods twee jaar. Ik wil debatten, ik wil inhoud, ik wil ook emotie en passie. Ik wil mensen ontmoeten en ontroeren. Ik wil, ik zal campagne voeren, ik zal spreken over Europa in de Ierse pubs en in de Poolse kerken, op de sneeuwvlakten in Lapland en op de stranden in Spanje, voor creatieve kunstenaars en voor corrupte zakenmannen, voor meisjes van plezier en voor pastoors. Ik wil een bruisende strijd.

Omdat Europa belangrijk is. Omdat Europa hun leven, uw leven, mijn leven beïnvloedt, ingrijpender dan we ons voorstellen. Het zal in alle kranten staan, u zal het zien op televisie, u zal het horen op de radio, er komen filmpjes op youtube en een fanpage op facebook. De Amerikaanse campagne, dat was al wat. But you ain't seen nothing yet.

Hendrik Vos,
Brussel, 19 november 2008

Deze tekst verscheen in De Standaard (19.11.2008)

Benieuwd of Hendrik Vos zijn idealen ondertussen bijstelde? Op 4 april 2017 kwam hij opnieuw naar deBuren voor de tweede alternatieve Europese verkiezingen. Lees zijn laatste toespraak!