De Vlaamse leeuw verzorgt zich niet

Onze Nederlandse collega's uit de culturele sector zijn bang, en niet onterecht. Geert Wilders, die vanuit de politieke coulissen de regering-Rutte gedoogt, steunt en in het oog houdt, spreekt over kunsten als dure linkse hobby's, en daar is volgens hem ruimte voor bezuinigingen. Het enige voordeel van de Nederlandse situatie is dat ze duidelijk is. Van de PVV moeten de culturo's geen enkele vorm van sympathie of empathie verwachten.

In Vlaanderen daarentegen is de relatie tussen cultuur en politiek nooit duidelijk geweest. Geen enkele partij heeft nog een echt cultuurprogramma. Slechts voor enkele Vlaamse politici is cultuur een prioriteit. Dat is vreemd, want cultuur is een van de meest representatieve en spectaculaire sectoren van Vlaanderen. Toch zijn er precies op dit ogenblik, nu zo gehamerd wordt op Vlaamse ‘identiteit', geen advocaten van het grote belang van cultuur. Op uiteenlopende economische fora hebben academici en politici het wel over het belang van onze creativiteit en de daaruit opborrelende creatieve industrieën, maar precies op de humuslaag en de kweekvijver van onze verbeelding wordt vandaag bezuinigd.

Basken en Catalanen

Nu we in stilte de nv België aan het vereffenen zijn, wordt de bvba Vlaanderen opgericht. Of dit een goed idee is, zal de toekomst uitwijzen. Vlaanderen is een regio met een rijk verleden, maar heeft jammer genoeg een raar soort nationalisme ontwikkeld. In Vlaanderen wordt de kwaliteit van het flamingantisme door sommigen gemeten aan de intensiteit van het kwaad kunnen zijn op Franstaligen. Kwaad zijn is trouwens onze tweede natuur die een soort micronationalistisch comfort biedt.

Catalonië en Baskenland, waar Vlaanderen zo graag mee op de foto gaat, zijn ook ‘kwaad' op Spanje, met dat verschil dat onze vrienden in Barcelona en Bilbao er wel voor hebben gezorgd dat hun culturele instellingen, auteurs en kunstenaars een belangrijke rol kunnen blijven spelen. Catalonië en Baskenland communiceren eerst met cultuur en dan pas met hun economie. Gaudi kon de Catalaanse katholieken overtuigen om de Sagrada Familia te bouwen en Bilbao gaf met het Guggenheim van Frank Gehry een aanzet tot een bredere culturele en stedenbouwkundige facelift. Dat zou Vlaanderen uit de goede relaties met de twee fiere Spaanse regio's kunnen afleiden, maar de Vlaamse Leeuw is kwaad en breekt op dit moment liever af dan hij opbouwt. Vlaanderen vergelijkt zichzelf graag met Québec maar vergeet dat ook in Montréal cultuur een van de eerste identiteitsversterkende vitamines is. Zelfs in Québec hebben ze begrepen dat kwaad zijn op de Engelstaligen weinig soelaas brengt.

Toen hij nog Unizo leidde, sprak ik met Kris Peeters (CD&V) over het belang van culturele en artistieke impulsen voor ‘ondernemers'. Toen was hij het daar helemaal mee eens. Nu hij minister-president is wil ik hem aan dit gesprek herinneren. Om de creativiteit en het ondernemerstalent van de Vlaamse regering nog snediger te maken stel ik voor dat Peeters met alle collega's van de Vlaamse regering Schering en Inslag in het MuHKA bezoekt, zonder twijfel een van de beste presentaties die het Museum voor Hedendaagse Kunst in Antwerpen ooit bracht. Craigie Horsfield, een vooraanstaand Engels kunstenaar, realiseert met Roland en Christian Dekeukelaere van Flanders Tapestries in Wielsbeke en de begaafde Argentijnse designer Marcos Luduena een klein mirakel. Dit momentum moeten alle Vlaamse ministers kunnen proeven, en in koor zullen zij het voorstel van de minister-president bevestigen: laten wij het Vlaamse cultuurbudget samen verdubbelen, want kunstenaars zijn het best geplaatst om Vlaanderen het nodige zelfvertrouwen te geven om opnieuw te geloven in eigen kunnen en risicovreugde. Want de leeuw klauwt op dit moment wel kwader dan ooit tevoren, maar kwaadheid wijst op angst, altijd een slechte raadgever.

Rubens

Onlangs mocht ik in Antwerpen de zeventigjarige Fransman Jean Clair rondleiden. Al liftend bezocht hij als zestienjarige Antwerpen en Vlaanderen voor het eerst. Hij kwam geregeld terug en leerde Rubens, Ensor, Spilliaert, Delvaux, Tuymans, Borremans en veel andere kunstenaars kennen. Hij haalde een doctoraat aan de Sorbonne en Harvard, werd conservateur général du patrimoine (hoofdbewaker van het Franse kunstpatrimonium), directeur van het Picasso Museum en maakte met Crime et Châtiment zijn voorlopig laatste tentoonstelling in het Musée d'Orsay. Ik toonde hem fier deSingel, waarschijnlijk de beste kunstencampus van de wereld, wij bezochten de Renaat Braemtentoonstelling en daarna Anselm Kiefer in het KMSKA. In het MuHKA wilde het toeval dat we Craigie Horsfield zelf ontmoetten. Jean Clair, die vandaag stoel 39 in de Académie Française bezet, was helemaal in de wolken en onder de indruk van zoveel aandacht voor kunst en cultuur. ‘Tu as bien de la chance, la Flandre est riche et tellement dynamique.' Helemaal waar, dus waarom daar dan zo fors op besparen? Clair vertelde dat er veel kritiek is op het beleid van president Sarkozy maar dat cultuur en media de enige beleidsdomeinen zijn waarop niet bespaard wordt.

Als de Vlaamse Leeuw echt fier is moet hij zich beter verzorgen. De generaties die na ons komen zullen streng oordelen. Niet enkel het consumentenvertrouwen en andere economische en sociale indicatoren zullen gewikt en gewogen worden. Ook de kwaliteit van het cultuurbeleid, de aandacht voor de nuance en de ontwikkeling van kennis en kunde in schoonheid en wijsheid zullen beoordelingscriteria zijn.

Vlaamse politici, wees wijs. Wees meer dan een leeuw uit de jungle, en omhels daarom niet alleen natuur, maar ook cultuur. Als in elke politicus ook een culturele ondernemer en een ondernemer met cultuur kan schuilen, zal de Vlaamse leeuw met meer recht en reden mogen zeggen dat hij een fiere leeuw is.

DORIAN VAN DER BREMPT Wie? Directeur Vlaams-Nederlands Huis deBuren. Wat? Op een moment als dit zou het Vlaamse cultuurbudget verdubbeld moeten worden. Waarom? De Vlaamse identiteit kan wel wat zelfvertrouwen gebruiken.

Dit opiniestuk verscheen op zaterdag 30 oktober 2010 in De Standaard. Lees alle reacties hier.