Deze website wordt niet langer ondersteund in Internet Explorer. Update hier je browser voor een betere ervaring.
Cihan Buğdaci en Ergün Erkoçu zijn de bedenkers van een verrassend concept voor een hedendaagse moskee in Nederland: de Poldermoskee, een bouwerk dat discussies oproept die verder gaan dan architectuur alleen. Op 13 oktober 2009 kwamen zij tijdens een avond van deBuren en het VAi in de Singel spreken over hun idee. Momenteel doen Bugdaci en Erkoçu internationaal onderzoek naar achterstandswijken. Zij reflecteren in onderstaand essay naar aanleiding van de problemen in Anderlecht op de relatie tussen sociaal-maatschappelijke én architecturale omgevingsfactoren.
De berichten uit de hoofdstad van Europa komen over de grenzen aan alsof Europa is getransformeerd tot een Amerikaanse helstaat. In de Morgen wordt gesteld: ‘Geweld, aanranding, diefstal en verkrachting, elke dag worden we opnieuw en opnieuw geconfronteerd met de machteloosheid van de lokale overheden om een halt toe te roepen aan jongerenbenden die onze lokale samenleving tot in haar diepste vezels raken.’ (In: De Gedachte, ‘Brandbrief uit de Bronx van Europa’, 29/01/2010) Bij het lezen van dit bericht kijk ik over mijn schouder of ik in een veilige omgeving ben en druk alles wat mij van waarde is tegen mij aan. Ik lees dat de op steenworp afstand liggende Brusselse gemeente Anderlecht, de ‘Bronx’ is geworden van ons lieftallige Europa… WAT NU???
De situatie in en rondom Anderlecht kan inderdaad worden gezien als een ernstige. Scholen worden gedwongen te verhuizen, op straat regeren jeugdbendes, er heerst hoge werkloosheid en criminaliteit beïnvloedt het veiligheidsgevoel van de samenleving als gevolg van geconcentreerde sociale armoede en verloedering van de samenleving. Maar om Anderlecht nu de Bronx te noemen van Europa... Anderlecht is een misvatte, sociaal-maatschappelijk genegeerde, communicatie ontberende buitenwijk in het experiment dat wij Europa noemen.
Een buitenwijk waar beleid op hoger niveau niet alleen de kleur heeft, maar ook het karakter van ondergesneeuwd regime dat de problemen graag onder dezelfde ondergesneeuwde omstandigheden laat. Er wordt gesnakt naar noodbeleid en nultolerantie wordt ingezet als redmiddel. Vooral jongeren worden in bovenstaande problematieken gezien als de groep die onder de 'nultolerantieredmiddel' moeten worden aangepakt. nultolerantie is een aardig middel, echter net als een toiletontstopper: bij het toepassen ben je eigenlijk al te laat.
Het geheel dat een deel van Anderlecht en omgeving teistert, gebeurt in de bebouwde als de onbebouwde omgeving. Deze setting van gemeente vlakbij de grote Europese hoofdstad Brussel moet wel goed worden begrepen voordat er oplossingsgericht kan worden nagedacht.
Door diverse sociale redenen (dat kunnen er verschillende zijn: leeftijdsverschil, cultuurverschil vader-zoon, eenoudergezin, huisvestingsproblematiek, armoede, werkloosheid, etc. etc.) annexeren de jongeren de openbare ruimte als hun ‘woonkamer’, waar zij hun dagelijkse bezigheden bedrijven, inclusief de informele economie waar deze jongeren in veel gevallen van rondkomen. De laatste behoefte van informele bedrijvigheid komt voort uit een andere problematiek die wij werkloosheid noemen. Doordat door een ingenieuze volkshuisvestingsbeleid ervoor is gezorgd dat dezelfde sociale klasse bij elkaar is gepositioneerd, vormen de jongeren groepen, die van buitenaf weer worden gezien als jeugdbendes in georganiseerde criminaliteit.
De buitenruimte die dus wordt geannexeerd, terwijl deze ruimte voor ons allemaal bedoeld is. Nu is het bezetten van de openbare ruimte in het bijzonder niet zozeer een probleem, ook ouderen kunnen plekken in de openbare ruimte toe-eigenen zonder dat het een probleem hoeft te zijn, maar meer hun buiten proportionele gedrag die deze jongeren vertonen binnen hun ‘plaatselijke guerrillatransformatie’ van de omgeving. Het toe-eigenen van de omgeving is op haar beurt weer toe te schrijven aan de overvloed van het regulerende stelsel, waarin jongeren in het Calimero-effect vervallen. Zij de groten, vanuit Brussel regulerend, wat wij kleinen, op de straat waarin wij wonen, doen. Voilà, je Anderlechts probleem.
Het wordt tijd dat naast de ‘nood aan een economisch en sociaal masterplan’ (‘Anderlecht is geen “no-go zone”’, Olivier Willocx, 30/01/2010) de (on)bebouwde omgeving strategisch wordt ingezet als oplossing voor sociaal-maatschappelijke ‘problemen’. Om dit indirecte verband tussen oplossen van sociaal maatschappelijk problemen en de (on)bebouwde omgeving te leggen zijn kwalitatieve stedenbouw, architectuur, politiek en een overall begrip voor pluriformiteit van de samenleving de basis. Niet in de laatste plaats zijn wij voorstanders van gebouwen als ‘katalysatoren van de samenleving.’
Maatschappelijke voorzieningen die bijdragen aan een maatschappelijk gevoel van gebondenheid, van eenheid, van leefbaarheid van buurten. Waar zijn de woningbouwcorporaties die inspelen op de specifieke huisvestingsvraag, goede jeugdvoorzieningen als goed ingerichte pleinen (openbare ruimten) en bijeenkomstcentra, kwalitatieve winkelvoorzieningen waar ondernemers, zoals in dit deel van de samenleving veel voorkomt, een goede exploitatie kunnen draaien en dit ook kunnen uitdragen naar de wijk, dienstverleningen als jeugdzorg, reclasseringscentra en onderwijsvoorzieningen zoals brede scholen?
Het gaat om strategische toepassing van maatschappelijk gedragen vastgoed. U zou het bijna als paradoxaal bestempelen, maar zelfs moskeeën, die door sommigen als angstaanjagend en probleemveroorzakend worden gezien, maar waar bijeen wordt gekomen en aangezet tot bezinning, kunnen, mits goed ingestoken en over nagedacht, bijdragen aan een betere samenleving. Kijk eens wat de geboden van maatschappelijke gebouwen teweeg kunnen brengen die wellicht voortkomen uit ongereguleerd beleid en informele wensen. Helaas... in Europa onderdrukken wij de marginalen-samenleving liever met verboden…
Cihan Buğdaci – Directeur
Gentlemen A.R.T
Ergün Erkoçu – Architect/Directeur
Concept 0031
Bugdaci en Erkoçu schreven samen De Moskee. Politieke, architectonische en maatschappelijke transformaties. (2009)
