Kennis, voorkennis en nakennis

Het woord is een cadeau aan Luc Van Steenkiste die ik vandaag ontmoet in het  bestuur van een vzw met sociale, educatieve en culturele doelstellingen. Ik leerde hem lang geleden kennen toen Enthoven Associates Design Consultants producten bedacht waarin polyurethaan in al haar kwaliteiten en densiteiten verwerkt kon worden. Vandaag, twintig jaar later, is Luc nog steeds CEO van hetzelfde chemisch bedrijf en praat hij nog steeds met enthousiasme over de nieuwe mogelijkheden van het Recticelschuim dat in matrassen, auto’s en vliegtuigen te vinden is. Als ik Luc op het VRT-nieuws zie, veroordeeld door een jonge journalist van De Tijd, snelrechter van dienst, word ik kwaad. De voormalige voorzitter van het VBO is een zeer genuanceerd man die elke arrogantie mist. Arrogantie die in zijn kringen nochtans welig tiert. Ter contrast: Maurice Lippens. Met hem maakten wij het zieligste uit de hele Fortisaffaire mee: een man die blijft toegeven dat hij gelijk had, heeft en voor altijd zal hebben. Luc Van Steenkiste is het levende voorbeeld dat er ook captains of industry zijn met uitzonderlijke kwaliteiten. Ik denk terug aan de manier waarop geld en tijd verspild werd met het analoge onderzoek tegen de voormalige minister van Buitenlandse zaken en zijn echtgenote.

Ten gronde vraag ik mij af of voorkennis te vermijden valt, wat voorkennis eigenlijk is en of het een strafbaar feit moet zijn het te bezitten. Ik heb de beurs altijd een geïnstitutionaliseerde goktent genoemd, omdat het edele doel van deze instelling (het leveren van kapitaal aan bedrijven om risicovreugde mogelijk te maken en werk te creëren) al lang voorbijgestreefd is. Nog moeilijker dan het wijsmaken aan de Amerikanen dat iedere burger recht heeft op een ziektekostenverzekering, zal Obama het hebben om hen te vertellen dat de Beurs geen doel op zich is. Als Jean-Luc Dehaene bestuurder wordt van Interbrew en Inbev is dat niet omwille van zijn fijne papillen, maar omwille van zijn natuurlijke autoriteit, zijn gezond verstand, zijn voor- én nakennis. Honderden kantoordirecteuren van banken die het voor u hebben overtuigden duizenden klanten om in illo tempore aandelen van Lernout & Hauspie te kopen. Zij worden niet vervolgd, enkel en alleen omdat zij met hun voorkennis zichzelf niet rijker, maar hun dierbare klanten wel armer hebben gemaakt. Ik vraag mij af of arbeiders op een boorplatform die als allereerste kennis krijgen van nieuwe olievelden en vervolgens het thuisfront op pad sturen om aandelen te kopen van hun eigen werkgever, een strafbaar feit plegen. Als eminente politici (die banken, ziekenhuizen en andere vzw’s besturen) met hun voorkennis beslissen om hun spaargelden te verplaatsen – zijn zij dan goed aan het besturen of begaan zij dan een misdaad?

Voorkennis is een ingrediënt van het vrije-markt-denken. Het komt niet alleen in de Haute Finance voor. Rond curatoren en directeuren van musea voor hedendaagse kunst vliegen altijd gieren – vermomd als kunstverzamelaars. In Vlaanderen, naar analogie met de beleggersclubs, hebben ze ook groepsactiviteiten: samen naar de atelier van de jonge god, samen kopen en dan samen wachten om samen te verkopen. Ze zijn te onderscheiden van echte collectioneurs door hun haast en de genotloze ongeduldigheid waarmee ze kopen en verkopen. Ze houden niet van kunst, enkel van één neveneffect van de kunst.

Ik had een oom Jezuïet die met Pater Janssens naar Rome vertrok toen de Vlaming Generaal werd van de Societas Jesu. Hij vertelde mij toen hij tachtig was hoe een groot pakket aandelen van het Suezkanaaal in de vijftiger jaren door de Jezuïeten was verhandeld. Voorkennis heeft hij niet vernoemd en voorlopig is de Heilige Geest niet in verdenking gesteld. Wellicht is nakennis ook in dit geval een interessante notie.