Southeast Blues

Eerste impressie
Vers uit Suriname kom ik midden jaren zeventig in de Zuidoost terecht. De eerste stop voor veel Surinamers die het vaderland voor het moederland inruilen.
"Woont u dáárin?" vraag ik aan oom Theo, de broer van mijn moeder, bij wie ik ga wonen. Voor ons doemen de Bijlmerflats op. "Net op elkaar gestapelde luciferdozen. Wonen daar écht mensen in?" Van verbazing druk ik mijn neus plat tegen de autoruit.
"Wat denk je? Die dingen staan daar niet voor de sier." Oom Theo gebaart naar de flat rechts van ons. "Daar woon ik." Gliphoeve, prijkte er parmantig in blauwe neonletters op de betonnen kolos.
Een druk op de knop en het grijsgrauwe monster sleurt ons de garage in. Na lang zoeken vinden we een plek.
"Dit is uniek voor Nederland," zegt oom Theo trots. "Een wijk waar de auto bij de voordeur wordt weggehouden."
"En ouderen en invaliden?" vraag ik.
"Ze gingen uit van professionals en jonge gezinnen. Die hebben geen moeite met die afstanden. De wijk is op hen berekend. De huren hier zijn vrij hoog. Ook voor mensen die goed verdienen. De lange loop van de garage of het winkelcentrum naar deur moeten ze voor lief nemen."
"Dus wij hebben met onze komst roet in het eten gegooid," zeg ik lachend. "Hoe zijn Surinamers zo massaal hier terechtgekomen?"
Oom Theo haalt lachend zijn schouders op. "Als je het mij vraagt, komt het door de grote aantallen waarmee ze hierheen komen, en dit is op het moment de enige plek met zoveel beschikbare woningen," zegt hij. " Dus gooi ze maar allemaal op een hoop."
Door de kale eindeloze binnenstraat lopen we naar de lift, die naar de tweede etage voert van de beruchtste flat van het land.

Mensen onder elkaar
De eerste keer in de rij bij de burgerlijke stand, waar ik me als nieuwkomer in Amsterdam meld, wordt de reputatie van Gliphoeve me al snel duidelijk. "Adres?" vraagt de jonge vrouw achter de balie met een vriendelijke glimlach. "Gliphoeve nummer tweehonderd zoveel!" zeg ik met luide stem, om de afstand te overbruggen die de balie tussen ons creëert. Haar glimlach die mij eerst uitnodigend toestraalde, bevriest op haar gezicht
"Gliphoeve?" herhaalt ze langzaam. "Ja, Gliphoeve", zeg ik luider en duidelijker articulerend dan voorheen, om er zeker van te zijn dat ze me verstaat. Haar blik gaat onrustig heen en weer. Het is opeens muisstil. Het vrolijke geroezemoes is als op commando verstomd. Onzeker kijk ik achterom. In de rij doet iedereen zijn uiterste best oogcontact te vermijden. De oude vrouw achter me klemt haar goedkope handtas stevig tegen haar zij. Half geloken ogen staren me wantrouwig aan. Angst druipt uit haar poriën naar buiten. Zoekend kijk ik om me heen. Nergens dreigt gevaar.
Thuis vertel ik oom Theo van het voorval in de rij bij het bevolkingsregister. Tot mijn grote verbazing begint hij smakelijk te lachen.
"Ze schrokken zeker toen ze Gliphoeve hoorden," zegt hij als hij uitgelachen is. "Deze flat heeft een slechte naam, deels te danken is aan de mensen die hier wonen. Criminaliteit, grote gezinnen, vuil over het balkon naar beneden of gewoon in de binnenstraat. Alle groen dat de galerij opfleurde en het saaie beton compenseerde is weggehaald. En je hoeft de krant maar open te slaan of Zuidoost staat negatief in het nieuws. In negen van de tien gevallen wordt deze flat genoemd. Maar vind je het gek? Als je zoveel mensen bij elkaar stopt die nooit van hun leven een flat gezien hebben, laat staan er in gewoon hebben? Dat is gewoon vragen om problemen. In Suriname heeft iedereen een kleine vuilnishoop achter op het erf dat om de zoveel tijd in brand wordt gestoken. Waarom denk je dat het vuil zo over het balkon wordt gekieperd? Niemand voelt zich hier verantwoordelijk voor de openbare ruimte. Met alle gevolgen vandien. En alsof dit nog niet genoeg is, komt er binnenkort een gevangenis die de Bijlmerbajes gaat heten. En dat ding staat niet eens in de Bijlmer! Dus maak je borst maar nat."

Dertig jaar later
Vandaag de dag staat Zuidoost meer dan dertig jaar verder. Ondanks falend regeringsbeleid en stigmatisering in de media is de integratie van de Zuidoostbewoners zo goed als geslaagd. Met behoud van de eigen culturele waarden zijn ze een productief onderdeel van de Nederlandse samenleving geworden.
In Zuidoost is veel veranderd. Ik woon er niet meer, Gliphoeve heet tegenwoordig Geldershoofd, in tegenstelling tot vroeger heeft het stadsdeel tegenwoordig een elite, voor woningzoekenden is er een wachtlijst, de hoogbouw wordt gesloopt en de Bijlmerbajes gaat hoogst waarschijnlijk dicht.
Door de afwezigheid van het Zuidoostgeluid in de landelijke media zijn lokale radiostations in dit stadsdeel een hit. SME-TV, de lokale televisiezender die hier ook grote bekendheid geniet, is al een tijdje bezig met een actie onder Afro-Nederlanders om de landelijke C-status te behalen. Door dit initiatief, dat in Zuidoost  begonnen is, kunnen Afro-Nederlanders over het hele land bereikt worden. Vóór 1 april zijn 50.000 leden nodig.

Als je vandaag de dag door de Zuidoost rondrijdt, vergaap je je aan de kakofonie aan architectonische stijlen, die het stadsdeel heeft veranderd tot een satellietstad met kosmopolitische allure. Wat mijn ome Theo betreft: die is jammer genoeg vorig jaar overleden, na jaren van trouw aan wat ooit de meest beruchte flat van het land is geweest.