Is Diversity power?

Nederlandse wortels
Veertien jaar na de afschaffing van de apartheid ben ik in Zuid-Afrika. 'Diversity is power', een literair festival dat Surinaamse schrijvers uit Suriname en Nederland in contact moet brengen met hun Zuid-Afrikaanse collega's, pers en publiek, voert naar het land van Nelson Mandela, Meriam Makeba en Jan van Riebeeck.
Heerengragt, Muizenberg, Buitengragt, Raapenburgweg: de weg van de luchthaven naar het hotel voert langs straatnamen waarin de Nederlandse inbreng in de ontstaansgeschiedenis van het land duidelijk af te lezen is. Dat de Nederlanders aan de wieg hebben gestaan van dit land, waar de gekleurde bevolking tot aan het eind van de vorige eeuw van overheidswege als minderwaardig werd gezien, laat ook de architectuur duidelijk zien. De gelijkenis met bouwstijlen op de Antillen en Suriname laat geen ruimte bestaan voor twijfels over wie aan de wortels van dit land heeft gestaan. Het Afrikaans, met zijn herkenbare Hollandse klanken, zal tijdens deze reizen vele malen klinken. Dit is de taal van de kleurlingenbevolking van de Westkaap.
De schoonheid van Kaapstad, de hoofdstad van de Westkaapprovincie waar we neerstrijken, is adembenemend. Met een temperatuur van gemiddeld 25 graden Celsius en een constante zachte bries is het overdag aangenaam toeven in deze stad aan de voet van de Tafelberg. Dit in tegenstelling tot de avonden, die fris zijn voor dit tijd van het jaar. Hoewel het begin oktober is heeft de winter tegen de gewoonte in nog geen plaats gemaakt voor de lente.

Apartheid is nog springlevend
Apartheid mag dan officieel naar de annalen van de geschiedenis zijn verbannen; de gevolgen van de jarenlange onderdrukking van de gekleurde bevolking zijn nog duidelijk zichtbaar en ook voelbaar. Ze drukken hun stempel op onze reis en zijn ze als je het mij vraagt zijn ze een belangrijke reden waarom de trip naar dit bijzonder land minder succesvol is dan het had kunnen zijn.
Dat Apartheid nog springlevend is blijkt uit de organisatie van het festival. Eenmaal in Zuid-Afrika worden we ontvangen door schrijfster EMK Dido, organisator van het evenement. Mailcontact voorafgaand aan onze komst laat zien dat deze collega, die volgens de Zuid-Afrikaanse rassenwetten als kleurlinge te boek staat (gemengd bloed), haar uiterste best heeft gedaan om ons bezoek aan haar land tot een succes te maken. Het programma lijkt veelbelovend.
Snel wordt duidelijk dat van contacten buiten haar eigen etnische groep geen sprake is. Scholen, universiteiten, lezingen, voordrachten, Goudini Spa - het resort waar we op de een na laatste avond debatteren en Hillview township zijn voor bijna 99 procent bolwerken van kleurlingen. 
Contact met zwarte schrijvers en publiek in een land waar 79,1 % van de bevolking zwart is en slechts 8,9 % kleurling hebben we niet, op onze gids Thulani Cekiso, een jonge Xhosa-schrijver na. Zijn gedicht, 'If black be a sin' maakt grote indruk op mij. Pijnlijk maken de woorden duidelijk dat zwart zijn in het land van Nelson Mandela nog steeds een probleem is.
'If black be a sin, father forgive me?. I am black.
When I'm at the traffic light the madam winds up her window and lock her car doors.
Father forgive me course I am black.
When crime is committed, the suspect is black
Father forgive me I am black
The law of the universe accept my oppression
My enemies rejoice at my crucifixion
Father forgive me I am black
Genadeloos maakt dit gedicht in zijn beginregels onomwonden duidelijk dat leven in Zuid Afrika is als dansen op een vulkaan, waarvan je hoopt dat die nooit tot uitbarsting komt. 
Bij wet is Apartheid allang verleden tijd; toch zal het nog even duren voor dit ook werkelijk is doorgedrongen tot de harten en de belevingswereld van de mensen. Het is daarom niet verwonderlijk dat we tijdens ons bezoek slechts in kleurlingen cirkels vertoefd hebben, aangezien EKM Dido tot die etnische groep behoort.

Weinig veranderd
In het immense land met zijn drieënzestig miljoen inwoners, waarvan slechts een procent universitaire opgeleid is en de gekleurde bevolking nog steeds als tweederangsburgers wordt gezien, is eenwording een moeizaam proces.
'We zijn misschien vrij om te gaan en te staan waar we willen. Of onze kinderen naar een school van eigen keuze te sturen.' zegt Venenda, een van de kamermeisjes in het hotel waar we logeren. 'Maar waar haal ik het geld vandaan om hen een goede opleiding te bezorgen. Voor ons is er niets veranderd,' zegt ze met een verbeten trek om haar mond. 'En ik ben niet de enige die daar zo over denkt, hoor.'Dan verandert ze van toon. 'Gelukkig is er een generatie is die te jong is om de apartheid actief meegemaakt te hebben. Dat geeft hoop voor de toekomst', verzucht ze. 'Het is te hopen dat de geschiedenis van de apartheid een les is voor de krachten in ons land die veertien jaar na de afschaffing van dit verderfelijk systeem pleiten voor een mono culturele maatschappij waarbij de ANC de spelregels van de samenleving bepaalt. Dat keur ik eveneens af. Dit zou een nieuwe vorm van Apartheid zijn.'

Is diversity werkelijk power?
Met Suriname in gedachte, waar de verschillende bevolkingsgroepen een modus hebben gevonden om in harmonie met elkaar samen te leven en het thema van deze reis 'Diversity is power', levendig voor me, vraag ik me af: is diversity werkelijk power? Of is het de kern van de problemen waarmee beide voormalige Nederlandse koloniën kampen?
Wat het bezoek aan Zuid Afrika in ieder geval meer dan duidelijk maakt is, dat diversity zowel in het klein - het organiseren van evenementen als deze - als in het groot - bij het besturen van landen als Zuid-Afrika en Suriname - gedegen leiderschap behoeft.