Deze website wordt niet langer ondersteund in Internet Explorer. Update hier je browser voor een betere ervaring.
Jonge Vlaamse en Nederlandse auteurs laten eeuwenoude topstukken spreken vanuit één vraag: wat zie je als je met een genderblik naar deze werken kijkt?
Tijdens de Nacht van de Geschiedenis draagt Daphné haar tekst live voor bij het schilderij Een schip in volle zee bij vliegende storm, bekend als 'De windstoot' van Willem van de Velde (II) in de Eregalerij van het Rijksmuseum.
Wanneer je de eilanden van Scilly nadert, weet je dat het mis kan gaan. Daar rommelt het, zeggen ze. Daar verging de Feniks.
Je ziet haar alleen wanneer je einde in zicht is.
Dalend, piekend. Donderwolken beuken neer. Schuimkoppend. Schurend, stijgend, kolkend. Lucht en water zijn niet langer van elkaar te onderscheiden. Onafscheidelijk, en in gevecht. Striemende regen, van beneden en opzij. Grijs, zwart, blauw, ondersteboven en binnenstebuiten gekeerd. Wit. Geen hand voor ogen, geen beginnen aan.
De schelle stem van een sirene galmt door je oorschelp. Verlossing.
Maar wie zegt dat zij gevonden wil worden?
Moeder Natuur, help me, wees genadig.
Maar wie zegt dat zij ook echt barmhartig is?
De kaptein schreeuwt bevelen, je maten trekken machteloos aan de schoten, jij knijpt je ogen toe.
En een schip verschijnt.
Ze is statig en pompeus, met zeventig kanonnen aan dek zelfs overmoedig. Veroordeeld tot grootse daden, daar kan zij ook niets aan doen. Al voordat ze te water werd gelaten spoedde haar reputatie zich voor haar uit, voor altijd roemrijker dan wat ze ooit presteren zou. Een oorlogsheldin, een krijger, een amazone, een Athene. Haar kraaiennesten puilen uit met matrozen die al eeuwen op de uitkijk staan, hun ziel en zaligheid aan haar verkocht. Haar koers is vast, haar missie helder, haar ondergang bezongen in liederen, beschreven in verhalen, overgeleverd van vader op zoon. Zij dwingt ontzag af.
‘Steeds denk je haar ware aard te zien, maar zij bepaalt zelf wel wie ze is.’
Opnieuw verschijnt een schip.
Ze is omgeven door een vale gloed. Zo schimmig is ze, zilver, je kijkt dwars door haar heen. Haar mast is afgebroken, haar zeil vol gaten wappert zonder wind te vangen. De schaduwen op het dek vervormen zich, gestalten die je willen meesleuren het verleden in. Zwevende schedels met oogkassen zo duister als het zwartste gat waarin de felste ster verslonden werd. De lucht licht op. Ze is er wel, ze is er niet. De schedels breken uit elkaar, stukken schieten rond en klonteren weer vast, stralende zonnebloemen zijn het nu, vlinders met klapperende vleugels, zwaluwen in vlucht, herauten van de zomer. Ze is een teken van hoop.
En weer verschijnt een schip.
Knipperende kerstverlichting zet haar contouren in vuur en vlam. Slingers rode, groene, gele, blauwe, paarse, zuurstokroze, neonoranje, goud glitterende vlaggetjes wapperen vanuit haar hoogste top omlaag. Uit patrijspoorten steken rottende boeketten tulpen, rozen, asters en violen, vettige stromen olie gutsen uit de spuigaten, een zwerm vliegen schiet op vanuit het onderdek, de dieselmotoren ratelen en ronken. Uit alle gangen stromen de gasten naar de balzaal. De discobol tolt om zijn as. De dirigent gebaart, de trommels zwellen aan, de doden joelen. Verleidelijk grijnst het boegbeeld de gaten tussen haar tanden bloot. Die diva, ze lust je rauw.
Is zij, keer op keer uit andere delen opgebouwd, toch steeds een en dezelfde? Steeds denk je haar ware aard te zien, maar zij bepaalt zelf wel wie ze is. Fluïde als water. Ze is nieuw bij elke storm, openbaart zich anders bij elke blik.
Daphné Dupont-Nivet (1989) is onderzoeksjournalist en researcher voor Platform Investico. Haar artikelen verschenen bij onder andere De Groene Amsterdammer, Trouw, De Correspondent en OneWorld. Voor de KRO-NCRV werkte ze aan een podcast en voor VPRO Dorst aan een animatieserie.
Jonge Vlaamse en Nederlandse auteurs laten eeuwenoude topstukken spreken. In korte poëzievoordrachten en prozavertellingen laten zij je schilderijen van Frans Hals, Jan Steen en andere grootmeesters uit de 17e eeuw op een unieke manier beleven.
deBuren gaat sinds 2012 iedere zomer met een groep aanstormend schrijftalent uit de Lage Landen naar Parijs. Twee weken verblijven ze daar om over de grenzen heen elkaars werk en ideëen te leren kennen en aan nieuw materiaal te werken. De lichting van 2019 brengt een schilderij uit de Eregalerij van het Rijksmuseum op literaire wijze tot spreken in hun eigen artistieke taal. Onze vraag aan hen was even simpel als uitdagend. Schrijf een nieuwe tekst over een oud werk, vanuit één kernvraag: wat zie je als je door een genderbril naar deze schilderijen kijkt?
Tijdens de Nacht van de Geschiedenis bezetten de literaire talenten uit onze schrijfresidentie de Eregalerij in het Rijksmuseum waar de topstukken van de meesters van de zeventiende eeuw te zien zijn. Daphné Dupont-Nivet schreef over het schilderij Een schip in volle zee bij vliegende storm, bekend als 'De windstoot' (ca. 1680) Willem van de Velde (II).
Je kunt deze verhalen, gedichten en reflecties ook lezen en beluisteren op de website van Maand van de Geschiedenis.
