Deze website wordt niet langer ondersteund in Internet Explorer. Update hier je browser voor een betere ervaring.
Jonge Vlaamse en Nederlandse auteurs laten eeuwenoude topstukken spreken vanuit één vraag: wat zie je als je met een genderblik naar deze werken kijkt?
Tijdens de Nacht van de Geschiedenis draagt Mandula haar tekst live voor bij het schilderij Brieflezende vrouw van Johannes Vermeer in de Eregalerij van het Rijksmuseum.
Een vrouw staat bij het raam in haar nachtjak, en krabt de was van een envelop. Pulkend aan het zegel als aan het korstje van een wond. Heimelijk en een beetje beschaamd. Totdat het loslaat en begint te bloeden.
Dan vouwt de vrouw het papier open en strijkt het glad zoals slagers een mooie ham aaien, met zware polsen en onverwacht teder.
Het is nog vroeg en de hemel buiten lijkt gemaakt van melk en lood. De boten op de gracht drijven niet, maar hangen in het bruine water. Jongens met magere benen dragen grote manden naar de vismarkt.
De brief is geschreven met hanenpoten en een stierennek.
De vrouw glimlacht meewarig en leest, bijna zonder te kijken.
Zachtjes wrijft ze met haar duim over het papier.
De brief is van haar eerste geliefde. Hij schrijft dat hij haar lippen mist. Hij is op reis en drinkt jenever met meisjes zonder schaamte maar hij denkt aan de pigmentvlekken op haar buik. Het krijsen van de meeuwen klinkt hetzelfde in iedere havenstad, vindt hij.
De brief is van haar vader. De zinnen zijn onregelmatig en onaf, precies zoals haar vader spreekt. Meisje van me, ik huilde laatst, je moeder was er ook. Het zijn lieve woorden, de dwaasheid van een oude man. Hij denkt dat het niet lang meer duurt.
De vrouw leest verder met haar ogen dicht.
‘Zelfs op papier klinken hun stemmen als de schorre honden van een grootvader, maar papieren honden bijten niet.’
De brief is van haar doodgeboren zoon. Ze leest zijn brief met harde knokkels en een zachte buik. Ze fluistert: ga niet weg.
Het lijkt alsof haar handen trillen maar als de vrouw haar ogen opent en verder leest, dan doet ze dat zonder te knipperen.
De brief is van haar echtgenoot, schamper en beschuldigend, maar met de berooide woorden van een bedelaar.
De brief is van een vergeten vriend, van een kalende koopman met losse handen, een schilder, een koning.
In langgerekte zinnen schrijven ze over blauwe bergen, vroeger en gemis. Zelfs op papier klinken hun stemmen als de schorre honden van een grootvader, maar papieren honden bijten niet.
De vrouw staat in haar nachtjurk bij het raam, haar borsten voelen zwaar onder het dikke kleed.
Hoeveel vrouwen openen brieven vol mannenstemmen in kamers die ruiken naar bijenwas, een parelsnoer onaangeroerd op tafel, een graafschap aan de muur? De wond opnieuw geopend, tegen beter weten in.
Het is oktober en het waait, zoals gewoonlijk, uit het zuidwesten. De iepen lopen vol met zeewind en even twijfelt de vrouw of ze terug zal schrijven, maar dan bergt ze ook deze brief berustend op tussen de anderen. Het is nog vroeg.
Mandula van den Berg (1996) studeert Literatuur en Retoriek in Berlijn. Ze schrijft brieven en korte verhalen, die soms meer tekening zijn dan woord. In 2018 won ze de erotische schrijfwedstrijd Het Rode Oor en behalve over verlangen maakt ze graag dingen die stiekem politiek zijn.
Jonge Vlaamse en Nederlandse auteurs laten eeuwenoude topstukken spreken. In korte poëzievoordrachten en prozavertellingen laten zij je schilderijen van Frans Hals, Jan Steen en andere grootmeesters uit de 17e eeuw op een unieke manier beleven.
deBuren gaat sinds 2012 iedere zomer met een groep aanstormend schrijftalent uit de Lage Landen naar Parijs. Twee weken verblijven ze daar om over de grenzen heen elkaars werk en ideëen te leren kennen en aan nieuw materiaal te werken. De lichting van 2019 brengt een schilderij uit de Eregalerij van het Rijksmuseum op literaire wijze tot spreken in hun eigen artistieke taal. Onze vraag aan hen was even simpel als uitdagend. Schrijf een nieuwe tekst over een oud werk, vanuit één kernvraag: wat zie je als je door een genderbril naar deze schilderijen kijkt?
Tijdens de Nacht van de Geschiedenis bezetten de literaire talenten uit onze schrijfresidentie de Eregalerij in het Rijksmuseum waar de topstukken van de meesters van de zeventiende eeuw te zien zijn. Mandula van den Berg schreef over het schilderij Brieflezende vrouw (ca. 1663) van Johannes Vermeer.
Je kunt deze verhalen, gedichten en reflecties ook lezen en beluisteren op de website van Maand van de Geschiedenis.
