Bij elkaar geraapte chaos

Bij elkaar geraapte chaos

Een glasraam bestaat uit aan elkaar gelijmde scherven. Chaos wordt tot orde geschapen. Wat ik als kunst zag toen ik acht jaar oud was. Een landschapschilderij. Een bronzen beeld van de perfecte mens. Een glasraam van Philips de Tweede in gebed. De geschiedenis die zich voor me ontvouwde, vereeuwigd, een stukje werkelijkheid gevangen. Dacht ik. Van al die schreeuwerige kunst begreep ik niets. Verf die over het doek krast, beelden die in elkaar storten, het maakte lawaai maar het raakte niet. Het moest of mooi zijn of echt en al het andere vertelde niets. Omdat ik niet luisterde. Ik begreep niet waarom de kunstenaar soms jarenlang gewerkt had om zijn kunst uiteindelijk zonder duidelijke betekenis achter te laten. Geef het een titel. Geef het een vorm. Geef het een doel. Het is tenslotte je kind.

Het was onaf. Dacht ik. Tot ik besefte dat een werk zonder betekenis alles kan betekenen. Dat zelfs een statisch kunstwerk van een koning in gebed meer betekent. Dat een koning zijn God dient en niet zijn volk bijvoorbeeld, dat de geschiedenis wordt geschreven door de macht en dat de macht ook de kunst dicteert op de vingers tikt, over schouders meekijkt. Of dat de geschiedenis bestaat uit losse scherven en gekleurd glas van verschillende tinten en als je er één beeld van wilt maken, de geschiedenis tegenspartelt, je nog altijd ziet waar de scherven in elkaar over zijn gelopen en elkaar raken. Een beetje temperatuur, wat druk en alles barst. Orde is slechts bij elkaar geraapte chaos.

Het betekent dat hoe graag we de geschiedenis ook willen vangen, alles uiteindelijk betekenis mist omdat de werkelijkheid niet te vangen is. Zij valt niet te ontwarren. Begin er niet aan. Zoveel verhalen die in elkaar overlopen of in elkaar haken – perfect – maar die soms ook stukken van elkaar afbijten, botsen, vernietigen, zich vermenigvuldigen. Er zitten draden tussen, soms zo dun dat ze ieder moment kunnen knappen maar ze knappen niet, want eenmaal het draad gespannen is, is er ook geen weg terug. Omdat alle verhalen binnen de tijd worden verteld en de tijd vooruit snelt, alles wat niet gebeurd is, is niet gebeurd. Maar alle dingen die half gebeurd zijn, een kwart, een beetje, die dingen blijven. Voor altijd. En als ze verdwijnen, dan ontbreken ze. Het is niet dat ze er gisteren waren en vandaag niet meer. En zelfs als ze uit elkaar barsten en in scherven op de grond liggen, zijn ze er nog steeds.

Elke nieuwe dag draagt oude dagen mee. 

Oude werken, jonge schrijvers

Jonge Vlaamse en Nederlandse auteurs die eeuwenoude artefacten laten spreken. In korte poëzievoordrachten en prozavertellingen laten zij de unieke stemmen horen van kletterend wapentuig, ingetogen schilderingen en verrassende voorwerpen.

deBuren gaat sinds 2012 iedere zomer met een groep aanstormend schrijftalent uit de Lage Landen naar Parijs. Twee weken verblijven ze daar om over de grenzen heen elkaars werk en ideëen te leren kennen en aan nieuw materiaal te werken. De lichting van 2018 brengt een artefact uit de tentoonstelling over de Tachtigjarige Oorlog op literaire wijze tot spreken. Wat zie je door de ogen van de mensen aan de rand van een schilderij? Hoe klinkt de knal van een tiental kanonskogels en wat heeft het beulszwaard van Van Oldenbarnevelt ons te vertellen?

Ook op de blog van Ons Erfdeel verscheen Aya's tekst. Op de Engelstalige blog van The Low Countries verscheen Aya's tekst in het Engels onder de titel 'Chaos hurriedly cobbled together'.

Tijdens de Nacht van de Geschiedenis bezetten de literaire talenten uit onze schrijfresidentie de expo 80 Jaar Oorlog in het Rijksmuseum. Aya Sabi schreef over een biddende Philips II zoals afgebeeld op een Gouds glas, dat te zien is in de zaal Orde. 

Je hoort de verhalen, gedichten en reflecties ook elke doordeweekse oktoberavond in Nooit meer slapen en leest ze op de websites van Maand van de Geschiedenis en deBuren.