Elk Verhaal Telt was uitverkocht. Maandag 17 september verwelkomden het Vlaams Fonds voor de Letteren, Iedereen Leest en de Koninklijke Vlaamse Schouwburg veel spelers uit de boekensector op de conferentie voor een inclusieve boekensector. En zij die vertellen, schrijven, uitgeven, uitlenen, conserveren, programmeren en lezen hebben allemaal hun ideeën over diversiteit in de letterensector gepresenteerd.

Geheel conform het inclusieve gedachtegoed was er, in de Schouwburg en mijn hoofd, een polyfonie van prikkelende stemmen ontstaan. Tips-n-tricks, voorbeelden en actiepunten, manifesto’s & charters… Iedereen wil inclusie, maar hoe (nu) (verder)? Er zit sindsdien een refrein van Brace in mijn hoofd: vraag jezelf eens af. Deze vier vragen werden opgeworpen en moeten jij en ik onszelf stellen om tot een inclusieve sector te komen.

De conferentie moest dienen als call to action, zei gastvrouw Asma Ould Aissa. Zij vroeg zich vooral af: in welke boeken vinden haar neefjes en nichtjes helden waaraan ze zich kunnen spiegelen? Vraag dat jezelf eens af.

Bert Roos, van de GO! Spectrumschool, had zijn nieuwe helden binnen handbereik. Hij werkte mee aan Mogen de wijze jongens winnen, gij weet, een bundel met verhalen van jongeren uit het beroepsonderwijs. Fikry El Azzouzi begeleidde het schrijftraject. Op het podium, achter het katheder, staan de Spectrumscholieren er echter alleen voor. Clinton alias King K vertelde over zijn emigratie uit Kameroen; Abdeljalal over de Koran leren lezen; Yves over zijn eerste grote liefde. Allemaal keren ze met een applaus in hun achterzak terug naar hun stoel. 'Zij zijn mijn helden', zegt Bert Roos, wijzend naar de kersverse performers.

‘There’s a crack in everything, that’s how the light gets in’. Piet Devos, een blinde schrijver-vertaler en ambassadeur van de conferentie, trapt af met Leonard Cohen. Devos spreekt over ability en representaties daarvan in de literatuur, met Malva van Hagar Peeters als goed voorbeeld. Behalve literaire representatie moet de sector nadenken over de inclusie van verschillende abilities in andere facetten. Hoeveel boekwinkels ken je die uitgerust zijn met een ramp voor rolstoelgebruikers?

Een crack in je identiteit is geen disability of beperking, trouwens. Het is, in lijn met Cohen en Devos, een lichtbron vanjewelste.

Onder zijn paarse zonnebril glinstert een goudgegrillde glimlach. 'Dit is óók het gezicht van de Nederlandse literatuur', stelt Dean Bowen, dichter en programmator bij Perdu. Op uitnodiging van het Overleg Literaire Organisatoren (OLO) geeft hij een workshop over hoe diversiteit in te zetten als programmator. Toen hij net betrokken raakte bij de programmering van Perdu, merkte Bowen op dat dat programmeren veelal gebeurde door academisch geschoolden - die taal en literatuur veelal benaderden als 'academische consideraties'. Daar herkent Bowen - niet-academisch geschoold en een niet-witte 'hip hop kid' - zich niet in. Ga het gesprek aan binnen je organisatie, adviseert hij. 'Ook, vooral, de explosieve gesprekken. Spreek over welke samenwerkingen toxische elementen in zich hebben die progressie in de weg staan.' 

Bowen programmeert graag vanuit de vraag: waar zoekt je doelgroep taal en wat prikkelt haar in die taal? Vraag dat jezelf eens af. Misschien zit die taal niet in het aanbod van literairecanon.be, maar wel in slampoetry of hiphop. Geef dat een kans.  

Sommige mensen kunnen prachtig vertellen, maar (weten) niet (dat ze kunnen) schrijven. Hoe krijg je die mensen en hun verhalen betrokken op officiële kanalen? Hoe kweek je zelfvertrouwen bij twijfelaars zodat ze zich welkom voelen in de literaire sector? In discussiegroepen wordt gesproken over drempels voor, voorbeelden van en actie tot een inclusieve boekensector.

Goede voorbeelden zijn er: Explore the North koppelt winkeliers en rechtbankmedewerkers aan schrijvers om gezamenlijk tot een fictieverhaal te komen en Akrostis regelt schrijflessen, voor Turks-Vlaamse kinderen door Turks-Vlaamse auteurs.

De belangrijkste vraag bij Elk Verhaal Telt was de roep om

ACTIE!

Ligt het boek over de gewenste leefwereld niet in de winkel? Stap naar je boekverkoper en vraag hem of haar het in te kopen. Inclusie is niet alleen een ideaal, het is ook een commerciële kans, zei de keynote speaker al.

(Tip voor als je berooid bent: de ambassadeurs tippen diverse verhalen op de website van Elk Verhaal Telt: over mensen die in een ander lichaam opgroeien en over een verblijf in een blindeninstituut. Wel kopen in de boekhandel als je weer geld hebt!)  

deBuren geeft graag het goede voorbeeld als het op actie aankomt. Na afloop van de conferentie was er een literaire afterparty in het huis, met optredens van LaTasha N. Nevada Diggs en Dean Bowen.

Behalve modereren droeg Dalilla Hermans poëzie voor:

‘Don’t twerk with me, until you work with me / (...) 

You’re not woke, if I’m still broke / (...)

I don’t want you near me, until you hear me.'  

Dat was een unicum, maar als je het haar vraagt doet ze het wellicht nog eens… Het is de moeite waard, net als de taalrijke poëzie van Diggs (‘mijn gedichten vieren de talen van vrienden’, verklaarde ze) en Bowen.

Dean Bowen is op 27 september weer te gast bij deBuren, bij Let's slam! Kom ook! Het is immers tijd voor actie.