citybooks Antwerpen, een impressie

'Steden zijn niet van beton, maar van vlees en bloed.' deBuren stuurde voor citybooks vijf schrijvers en een fotograaf naar de koekenstad met als opdracht: maak een prangend stadsportret. Het resultaat werd op 14 februari 2016 voorgesteld in deSingel. Diego Anthoons was erbij! 'Dit is meer dan een stadsportret, het is een beeld van onze tijd.' Kom er alles over te weten en win een citybooks-boekje!

citybooks Antwerpen | een impressie

'citybooks Antwerpen is meer dan een enkel stadsportret, het is ook een beeld van onze tijd.'

‘Steden zijn niet van beton, maar van vlees en bloed,' zo vertelde Philip Heylen, de Antwerpse schepen van cultuur, tijdens de presentatie van citybooks Antwerpen op 14 februari 2016 in deSingel. Een stad leeft. Dat doet hij echter niet zelfstandig. Een stad bestaat vooral in en door haar inwoners en weerspiegelt die inwoners ook. Een stad kan stralen, gezellig en oogverblindend mooi zijn. Maar tegelijkertijd zijn alle steden ook kwetsbaar, geheimzinnig en vol verborgen en minder mooie hoekjes.

citybooks Antwerpen kijkt naar beide kanten van de stad en levert een veelzijdig en veelkleurig stadsportret op. De Vlaamse schrijvers Frederik Willem Daem en Michael Bijnens, de Nederlandse Rebekka de Wit en de internationale auteurs Rodaan Al Galidi en Ghayath Almadhoun geven hun indrukken van de stad weer in proza en poëzie, de Ierse fotograaf Garry Loughlin maakte een eigenzinnige fotoreeks. op 14 februari 2016 stelden de kunstenaars in deSingel hun bijdrage voor en gingen ze in gesprek met Willem Bongers-Dek, adjunct-directeur van deBuren en coördinator van citybooks.

Als eerste kwam de Syrische dichter Ghayath Almadhoun aan het woord. Almadhoun werd geboren in een vluchtelingenkamp in Damascus en vluchtte in 2008 naar Zweden. In 2014 verscheen de Nederlandse vertaling van zijn gedichtenbundel Weg van Damascus. Tijdens de presentatie droeg hij in het Arabisch voor uit zijn gedicht met de titel ‘De Hoofdstad', dat hij voor citybooks schreef. Op de achtergrond werd de Nederlandse vertaling van Djûke Poppinga geprojecteerd. Doorheen het gedicht vergelijkt Almadhoun Antwerpen met een diamant, maar hij brengt daarmee meteen ook het koloniale verleden op de proppen. Antwerpen is niet zomaar een diamant, maar:

'... een bloeddiamant, die schittert achter de wit verlichte etalages en wiens glans de schaduwen weerspiegelen van een zwarte man die hem in Kinshasa heeft gevonden ...' 

Naast Kinshasa neemt Almadhoun ons ook enkele keren mee naar Syrië en meer bepaald Damascus. Zijn stad van herkomst wordt verwoest en de Syriërs vluchten weg. Het gedicht is een reflectie op het verleden van Antwerpen en Damascus, maar staat tegelijkertijd ook middenin de actualiteit. Het slot van het gedicht grijpt de lezer naar de keel en geeft geen rooskleurig toekomstbeeld. 

Zoals past bij een havenstad worden de stadsgrenzen in citybooks Antwerpen dus overstegen. De tweede internationale dichter die meewerkte aan de Antwerpse editie was Rodaan Al Galidi, een auteur met een Irakese achtergrond die momenteel in Nederland verblijft. De schrijver kon helaas niet aanwezig zijn op de presentatie, maar de aanwezigen kregen toch een proevertje van zijn citybooks-gedichten. Het gedicht ‘Waarschuwing' deelt mee dat haat vanaf nu verboden is in Antwerpen en

'... je God uit je hart trekken
om ermee op straat te lopen
is niet toegestaan.'

Een niet mis te verstane boodschap van de auteur, die in zijn citybooks-gedichten vooral schrijft over multiculturalisme, eenzaamheid en (de angst voor) ‘de vreemde'. Het gedicht ‘Oorlog en vrede in Antwerpen' schreef hij in de naweeën van de aanslagen in Parijs, toen de militairen en tanks in de Antwerpse straten hem terugbrachten naar zijn jeugd in Bagdad. Ook Al Galidi's poëzie kan niet rond de actualiteit en de uitdagingen van onze samenleving.

Rebekka de Wits bijdrage draagt de naam ‘Tot het verschil over sterrenstelsels gaat' en hangt mooi samen met de gedichten van Al Galidi. Zelf vergelijkt ze haar tekst met een ‘oudemensenpak', dat je kan aantrekken en dat laat ervaren hoe het voelt om 75 jaar oud te zijn. De lezer kan in haar tekst kruipen en hem gebruiken als een ‘vreemdelingenpak' om zo te voelen hoe het is om een vreemdeling in Antwerpen te zijn. In het verhaal krijgt de vreemdeling af te rekenen met praktische problemen zoals taalverschillen en het resulterende onbegrip, maar vooral de schrijnende eenzaamheid komt naar voren. Bij elke vreemdeling, zo stelt Rebekka de Wit, komt er uiteindelijk ‘een moment dat hij beseft dat hij altijd een vreemdeling zal blijven.'

De vreemdeling en eenzaamheid komen ook aan bod in Michaël Bijnens' kortverhaal ‘Ik volg je', maar dan op een heel andere manier. Het vrouwelijke hoofdpersonage heeft als tegengewicht voor haar eenzaamheid een hobby gemaakt van het volgen van vreemden (vooral mannen). Eenzaamheid en het verlangen naar contact met de medemens lopen als een rode draad doorheen het thrillerachtige verhaal, dat erg spannend wordt wanneer het hoofdpersonage een goudhandelaar begint te volgen. Tegelijkertijd legt Bijnens een verborgen en donkere kant van Antwerpse juweliers bloot.

Frederik Willem Daem ten slotte gaat een heel andere kant op met zijn bijdrage ‘Tekens van leven: een louteringsplaatsbeschrijving', dat zich volledig afspeelt in de microkosmos van volkscafé De Raaf. De concurrentie aan de pooltafel is bikkelhard en de long island iced tea's verkopen er als zoete broodjes. Alle dagen in deze kroeg zijn dezelfde: ‘Elke dag heeft het in zich een goeie nacht te worden.' Op een dag duiken er geruchten op dat de legendarische Paf terugkomt. Verhalen over Pafke worden opgehaald en het is wachten tot hij verschijnt. Daem verwijst met de figuur van Paf naar de Antwerpse cultschrijver Jean-Marie ‘Pafke het Mafke' Berckmans. Zijn tekst is te lezen als een reactie op Berckmans' verhalenbundel Café De Raaf nog steeds gesloten uit 1990.

Naast literatuur bevat elk citybook ook een fotoreeks, en voor citybooks Antwerpen zorgde de Ierse fotograaf Garry Loughlin voor foto's. Zijn foto's werden tijdens de presentatie geprojecteerd terwijl de auteurs hun verhalen en gedichten voordroegen. In een kort gesprek met Willem Bongers-Dek vertelde hij dat hij met zijn fiets doorheen de stad trok, maar ook daarbuiten: je hoeft maar een beetje buiten het historisch centrum van Antwerpen te gaan en je krijgt meteen al een heel ander beeld van de stad. Geen foto's van de grote trekpleisters bij Loughlin dus, maar wel van zaken waaraan de meeste mensen zonder verpinken voorbijgaan. Opvallend veel aandacht heeft hij voor de ornamentatie van gebouwen, zoals graffiti en muurschilderingen. Zijn foto's hebben een vrij strakke compositie, waarbij vaak vierkante en rechthoekige vormen centraal staan.

Conclusie? Scherpe stadsportretten die met beide voeten in de actualiteit staan.

De presentatie van citybooks Antwerpen liet zien dat de Antwerpse editie van citybooks er een is die echt midden in de samenleving en de actualiteit staat. Daarbij is het beeld van Antwerpen niet altijd rooskleurig, zoals Almadhoun treffend weergeeft: in Antwerpen ‘groeit het prikkeldraad in de poëzie van de dichters'. Maar misschien kan wel gesteld worden dat citybooks Antwerpen meer is dan een enkel stadsportret en eigenlijk een beeld van onze tijd is.

Uit de reeks citybooks Antwerpen © Garry Loughlin

Lees, kijk en beluister citybooks Antwerpen!

Heb je na deze blog zin gekregen om citybooks Antwerpen zelf door te nemen? Binnenkort verschijnen de teksten en foto's op www.citybooks.eu.

Wedstrijd

Kun je niet wachten? Goed nieuws! citybooks Antwerpen is ook in beperkte oplage in boekvorm verschenen en deBuren geeft 10 exemplaren weg. Wil je kans maken op zo'n citybook? Stuur dan vóór 1 maart 2016 een mailtje naar info@deburen.eu met als onderwerp 'wedstrijd citybooks Antwerpen'. Vergeet niet je adresgegevens te vermelden.

Over de auteur: Diego Anthoons studeert Meertalige Communicatie aan de KU Leuven campus Brussel en is stagiair bij deBuren. Later wil hij professioneel tekstschrijver worden, liefst in de culturele sector.