Door tradities moet je geregeld de bezem halen

In Nederland laait het Pietendebat dezer dagen weer hoog op en ook in Vlaanderen voelt men zich ongemakkelijk bij die Zwarte Pietenkwestie. deBuren zet daarom in het voorjaar van 2016 een Sinterklaasconferentie op. Wim Vanseveren, directeur van deBuren en in een vorig leven producer van de tv-reeks Dag Sinterklaas (VRT), vindt dat tradities kunnen evolueren. 

Sinterklaasconferentie

In een ver verleden had ik het voorrecht om de twee reeksen van Dag Sinterklaas te produceren, met een bevlogen VRT-team. Ook dit jaar zond Ketnet 10 dagen lang de serie van de geniale Hugo Matthysen weer uit, waarin Bart Peeters op bezoek gaat bij de Echte Sint.

Mijn favoriete aflevering is die waarin de goedheilig man een existentiële crisis beleeft. Sinterklaas ontvangt een brief waarin Katrientje schrijft dat ze niet gelooft dat hij bestaat. Hij is er ziek van. Als een hoopje ellende zit de Sint in hoekje, overstuur, geen zin meer in een aards bestaan, depri: Katrientje ontkent zijn bestaan.

Pieten worden Minions?

Ik durf me niet voor te stellen hoe Sinterklaas zich momenteel voelt, met wat er de jongste twee jaar gebeurd is in ons taalgebied. Hijzelf bleef grotendeels buiten schot, maar Piet stond in de vuurlinie: als symbool van erfgoed dat men wou vernietigen. Of als symbool van racisme dat men wou handhaven.

Wat feest moest zijn, is angst geworden.

Vooral in de Nederlandse pers was het debat vaak heftig, zoals Peter Vandermeersch ook aangaf in zijn wekelijkse column in De Standaard. Scholen doen alsof ze de Pieten vergaten uit te nodigen of vervangen ze door, of all creatures, the Minions! De slotsom per 6 december is: wat feest moest zijn, is angst geworden, traditie verzandt in bijbelvastheid en tot slot dreigt men culturele eigenheid gemakshalve in te ruilen voor gladde Angelsaksische alternatieven.

Tradities evolueren

Traditie en erfgoed kunnen evenwel evolueren. In Nederland heet het paard van Sinterklaas al sinds de eerste tv-intocht Amerigo. Maar in Vlaanderen stapte het dier anoniem over de daken. Hugo Matthysen noemde de trouwe viervoeter van de Sint in 1992 Slecht Weer Vandaag en inmiddels kreeg elke Vlaming jonger dan 25 dit als een vast gegeven mee in zijn media-opvoeding. Zo groeit erfgoed, want het leeft. 

Ketnet heeft de kinderen in de reeks in 2007 zorgvuldig vervangen door nieuwe kinderen. Die van 1992 zijn immers inmiddels zèlf mama. En de toenmalige producer veelvuldig grootvader. Zo bewaar je erfgoed voor de toekomst, door niet alles te conserveren.

Door tradities moet je geregeld de bezem halen.

Door tradities moet je geregeld de bezem eens halen, anders bestoft de spiegel, verschaalt de glans. 'Time the destroyer is time the preserver,' wist T.S. Eliot al. Immaterieel erfgoed is niet statisch, maar evolueert darwiniaans in nieuwe tijden. Zo niet wacht enkel verstarring of teloorgang. Een verdere toekomst voor Sinterklaas is er enkel als we respect voor dit erfgoed van de Lage Landen combineren met aandacht voor gevoeligheden bij nieuwe landgenoten.

Een grootse Sinterklaasconferentie

Daarom zal het Vlaams-Nederlands Huis deBuren in de eerste helft van 2016 een Sinterklaasconferentie organiseren. Ze zal plaatsvinden in Nederland, voorzitter van Europese Unie en voorbereid worden in Brussel, zetel van de Commissie. Het lijkt wel Europa. We zullen gesprekken aangaan met ervaringsdeskundigen: pedagogen en kunstenaars, ouders en kinderen, academici en kleuteronderwijzers. Er komen best practices, uit erfgoed en media. We zullen het veld verkennen in Vlaanderen en Nederland, belangengroepen ontmoeten, schalkse ideeën krijgen en vaardige compromissen zoeken.

De conferentie beoogt een leefbare consensus. Conclusies inzake naam, profiel, visualisering. En voorstellen van toepassingen op de televisie, in liedjes, boeken en commerciële campagnes. We voorzien lekkers, geen roe. En er zullen Nederlandse pepernoten zijn en Vlaamse picknicken. We gaan fantasie en empathie nodig hebben - bij kinderen in veelvoud aanwezig. En je mag nooit vergeten dat het om Heilige Zaken gaat: Sinten en erfgoed. Kinderen.

Tenslotte raakt ook het hoofdpersonage van Dag Sinterklaas uit zijn existentiële depressie. Hij heeft gewoon de brief van Katrientje niet goed gelezen: er staat niet dat de Sint niet bestaat, enkel dat hij niet in staat is om alle kinderen persoonlijk te bezoeken. Heeft Katrientje slordig geschreven? Of heeft de Sint wat haastig gelezen? Who cares? Als er een oplossing is in de wereld van Sinterklaas, zoekt niemand nog schuldigen.

Wim Vanseveren,
Directeur Vlaams-Nederlands huis deBuren

Wie graag meedenkt over het thema, kan dat laten weten via wim@deburen.eu.