Ontvlucht uit een Damascener maisonnette

Op vrijdag 20 november 2015 organiseerde deBuren samen met Odisee, KU Leuven Campus Brussel, StuvoPlus en Pro Gaudio voor het tweede jaar op rij een Groot Oefendictee der Nederlandse Taal in Brussel. Zo´n veertig deelnemers zetten hun tanden in de tekst, geschreven door de winnaar van het Groot Dictee 2014 Randy van Halen. De tekst werd voorgedragen door Christophe Vekeman, winnaar van Het Groot Dictee 2014 bij de prominenten. Bert Jansen maakte voor dictees.nl een uitgebreid verslag van de avond in woord en beeld.

Bussum-Brussel: een kleine tweehonderd kilometer. Geen boogscheut, maar Bruxelles vaut bien un voyage - om maar eens te variëren op de beroemde uitspraak van Hendrik IV, ruim vier eeuwen geleden -, zeker als er op de campus van de KU Leuven het Groot Oefendictee wordt gehouden. Bovendien is er het museum van Magritte, de surrealist die niet alleen met zijn penseel, maar ook met zijn pen schilderde. Voorwaar een mooie opmaat voor een dictee.

De collegezaal in het Odisee in de Belgische hoofdstad riep bij mij reminiscenties op aan de collegebanken in de Oudemanhuispoort in Amsterdam, waar professor Garmt Stuiveling ruim veertig jaar geleden oreerde over de ellipsstructuur in Karel ende Elegast. Maar op vrijdag 20 november palaverde er geen mediëvist die zijn eruditie niet onder de korenmaat zette. Christophe Vekeman declameerde er een door Randy van Halen geschreven dictee.

Achtendertig deelnemers luisterden geconcentreerd naar Randy's tekst, die verhaalde van een knuffelsyriër die zijn Damascener maisonnette ontvluchtte om in Noordwest-Europese regionen een veilig heenkomen te zoeken. Spijtig voor hem zonder zijn goeling van caoutchouc en zijn op papyrus gekalligrafeerde koran. Zijn vlucht was een ware odyssee, maar uiteindelijk belandde hij via een azc in een socialehuurwoning. Het onderwerp kon niet actueler zijn! Auteur Vekeman kweet zich als een ware Philip Freriks van zijn voorleestaak. Het duurde slechts één zin, toen had hij het juiste tempo te pakken. Randy - langharig, maar beslist niet kortzichtig - was erin geslaagd zoveel voetangels en klemmen in zijn tekst te verstoppen, dat ook de grootste spellingvirtuozen ze niet alle wisten te omzeilen, zoals later zou blijken.

Op de organisatie, net als verleden jaar weer in handen van de Vlaams-Nederlandse huis deBuren, was weer geen tittel of jota aan te merken. Integendeel! Niet alleen was zij erin geslaagd de twee winnaars van het Groot Dictee der Nederlandse Taal 2014 te engageren - Christophe (de beste BV'er) en Randy -, maar ook voor het overige liep alles als een goed geoliede machine, de catering - drankjes en rijk belegde broodjes - in de pauze incluis.

Zes spellingwijzigingen

Tijdens de entr'acte sprak ik met Nicol, een naar Brussel geëmigreerde Nederlandse, die mij diets maakte in haar leven al zes (!) spellingwijzigingen te hebben meegemaakt. Ik rekende snel uit dat ze dan zeker van vóór 1804 moest zijn geweest ... Hoewel Nicol nog steeds in de veronderstelling verkeerde dat het al dan niet schrijven van een tussen-n in samenstellingen bepaald wordt door de notie ‘noodzakelijk meervoud', schatte ze haar aantal fouten op niet meer dan drie!
Ook sprak ik even met Christophe. Ik moest hem bekennen nog nooit iets van hem te hebben gelezen. Overigens gold dat voor menige Vlaamse dicteetijger, zo constateerde ik later. Spellers zijn nog geen lezers.

Knelpunten

Bij de nabespreking - een een-tweetje van juryvoorzitter Dirk Bosmans en Randy - bleek zowel de spelling knuffelsyriër als utopia niet op ieders instemming te kunnen rekenen. Voor utopia (met onderkast) is weliswaar noch in het Groene Boekje noch in Van Dale steun te vinden, maar naar analogie van luilekkerland lijkt mij die schrijfwijze absoluut verdedigbaar. Met knuffelsyriër heb ik wat meer moeite, ondanks de analoga troetelturk en voetbalbelg; naar mijn gevoel is knuffelsyriër nog niet zo gelexicaliseerd als vorengenoemde analoga. Hoewel ikzelf voor knuffel-Syriër koos, houd ik het er uiteindelijk op dat op grond van de regels niet afdoende te bepalen is of de ene dan wel de andere vorm dwingend moet worden voorgeschreven. De fundamentele vraag rijst: moet een dicteecommissie op grond van twijfel dergelijke gevallen buiten het dictee houden? Ik meen van niet; ze verlevendigen de discussie en scherpen de geest.

Prakkiseren fout rekenen omdat er prakkeseren gezegd zou zijn, lijkt mij daarentegen géén goed besluit. Vooraf was weliswaar expliciet gezegd dat we moesten schrijven wat er voorgelezen werd, maar dit verschil lijkt mij ál te subtiel. Dat we geen fiets schrijven als er rijwiel gezegd wordt, lijkt mij evident, maar prakkiseren en prakkeseren liggen qua uitspraak dermate dicht bij elkaar dat je bij een verkeerde keuze eerder wordt afgerekend op een niet-absoluut gehoor dan op kennis van de spelling.

Uitslagen

Begeleid door het geloei van de sirenes van de door de onrustige hoofdstad manoeuvrerende hulpdiensten, maakte Dirk de uitslag bekend. Die luidde als volgt (achter de namen staat het aantal goed geschreven woorden):

Studenten:
3. Diego Antoons (374 op 404)
2. Annelies Pletsers (375)
1. Annelies Dotselaere (377)

Liefhebbers:
3. Johan de Ryck (371)
2. Dian van Gelder (383)
1. Kevin Willems (385)

Specialisten:
3. Rein Leentfaar, Edward Vanhove en Christiane Adams (397)
2. Bert Jansen (398)
1. Robert Joosen (400)

Een derde plaats - en nog wel een gedeelde! - staat natuurlijk niet goed op je cv, en Rein Leentfaar drong daarom aan op een barragezin. Helaas ging dat niet door; de universiteit ging sluiten. Christophe Vekeman kan ik zeggen dat ik eerlang het hiaat in mijn literatuurkennis gedicht zal hebben; vandaag heb ik bij mijn boekhandelaar zijn verhalenbundel Allesbehalve kortzichtig besteld. Een auteur die Emants, Hermans en Reve als grote voorbeelden noemt, zal mij zeker bevallen!

Het dictee leest u hier.

Door Bert Jansen
Foto's: Tiny van Gelder en Bert Jansen
dictees.nl
24.11.2015

Vertel het verder: