Speech Battle 2015 | Finalist Marianne Van Boxelaere

'Schrijf de speech die de paus zal uitspreken bij de opening van een nieuwe moskee in Brussel': zo luidde de open oproep. Acteur Valentijn Dhaenens (SKaGeN) kroop tijdens deze avond in de huid van paus Franciscus en las de drie speeches voor. Marianne Van Boxelaere werd tweede. Haar speech kun je hier lezen en beluisteren.

Beste zusters en broeders,

Een enkele keer kan ‘samen bouwen' in religieuze zin ook letterlijk worden opgevat. Met steen, mortel en vlijt is het voorbije jaar noest gewerkt aan deze moskee. En nu staat ze er. Trots en zelfzeker gefundeerd in de grond. Een prachtig symbool van diversiteit in een stad waar iedereen van ergens anders komt. Het is de imam die mij heeft uitgenodigd om jullie vandaag toe te spreken. Waarvoor dank. Hij zal het rituele gebed voorgaan in deze moskee en jullie uitnodigen om in dialoog te gaan met hem, met elkaar en met God. Jullie, dat zijn de moslims die hier vandaag aanwezig zijn. Maar ook alle christenen, joden, boeddhisten of hindoes ter wereld.

Doe jullie schoenen uit en wandel door deze deur. Spreek de imam aan of zet je neer en luister hoe hij oproept tot naastenliefde en barmhartigheid. Want de islam is een religie van vrede en verdraagzaamheid. Ik herhaal: de islam is een religie van vrede en verdraagzaamheid.

Als een losgeslagen projectiel schoot de publieke opinie weer alle kanten uit de laatste maanden. Zo gaat dat eigenlijk elke keer wanneer er ergens op de wereld een terreurdaad wordt gepleegd door moslims. Dan wordt de islam plots intrinsiek slecht en predikt de Koran rancune en wrok. De discussie is sinds 11 september 2001 niet wezenlijk veranderd. Het zijn haast rituelen geworden. Nieuw is dat het debat over het geloof hoe langer hoe meer wordt gedomineerd door een nieuwe kaste van atheïsten.

Zij beweren bij hoog en bij laag dat religie slechts ellende en rampspoed over de mensheid brengt. Vervolgens sommen ze een feitenrelaas op van religieuze intolerantie: de kruistochten, heksenverbrandingen, homovervolging, pedofilie, anti-abortusactivisten, zelfmoordterroristen, vrouwenhaat, cultuurvernietiging, de wreedheden van ISIS in Irak en Syrië. Als hoofd van de rooms-katholieke kerk en Plaatsbekleder van Jezus Christus op Aarde verafschuw ik de wandaden uit heden en verleden die zijn gepleegd in naam van het geloof. Net zoals u.

Maar vergeet niet dat tussen een daad en de heilige Schrift de mens staat. Sommige mensen zullen de heilige boeken zus interpreteren, anderen zo. Op welke manier zij dat doen, heeft te maken met een samenspel van factoren die nooit helemaal te peilen zijn: geografie, afkomst, sociaal netwerk, psychische gesteldheid, intelligentie, gevoel voor humor, mate van emancipatie, opleiding, angst of armoede. Een schaapherder in Burkina Faso haalt andere dingen uit de geschriften dan een zakenvrouw in New York of een fundamentalist. Dat is waarom het christendom, de islam en het jodendom zoveel verschillende substromingen kennen. Elk mens kiest zijn eigen weg in de zoektocht naar zingeving.

Dat sommige mensen onderweg radicaliseren, heeft meer te maken met de menselijke natuur dan met religie. We worden allemaal onschuldig geboren. Maar mensen zijn kwetsbaar en ontvankelijk voor invloeden van buitenaf. Elke dag kunnen we ons verliezen in een idee-fixe: de liefde, het werk, hardlopen, gitaar spelen, geloof ... Overal waar eenvoudigweg belangstelling wordt gekoppeld aan gedrevenheid, loert obsessie om de hoek.

Radicalisering heeft niets te maken met religie. En alles met de menselijke natuur. En die menselijke natuur ontbreekt in de huidige discussie over de islam en het geloof tout court. Het waren mensen die elkaar met miljoenen vermoordden vanuit de loopgraven in Vlaanderen, die de gaskamers van Auschwitz bedienden, die hun handtekening zetten onder een document waarmee het lot van honderdduizenden werd bezegeld.

Het waren mensen die het apartheidssysteem bedachten, die in Congo oorlogsmisdaden begingen, het waren mensen die de mannelijke bevolking van Srebrenica in de bossen buiten de stad samendreven en executeerden. Zoals het een mens was die in Noorwegen 77 jonge sociaal-democraten vermoordde op een eiland. Zoals het mensen waren die enkele maanden geleden in Parijs een bloedbad aanrichtten, of zoals het mensen zijn die in Syrië en Irak onder de vlag van hún islam aan het moorden zijn geslagen. Alleen een mens kan men onmenselijkheid verwijten.

Alleen een mens kan men medemenselijkheid toedichten. Meer ‘mens' worden, als mensen onder elkaar. Daarom opent deze moskee vandaag haar deuren. Daarom is religie aanvankelijk ontstaan. Daarom zijn we vandaag samengekomen. Om mensen te verbinden en verdraagzaamheid te verkondigen. Om troost te brengen in tijden van wanhoop, onderwijs en ziekenzorg aan te bieden. (Door de uitwisseling tussen joodse, christelijke en moslimgeleerden ontstond tweeduizend jaar geleden de eerste wetenschappelijke geneeskunde.) Om het leven te huldigen in al zijn schoonheid en pracht. (Geloof wegdenken is de helft van de kunstgeschiedenis schrappen.) Tot vandaag houden we niet op met fantastisch werk te leveren in naam van God.

Neem nu de Nederlandse jezuïet pater Frans van der Lugt. Na te hebben gewerkt in de Syrische steden Aleppo en Damascus vestigde hij zich in 1993 in Homs waar hij onderwijs gaf en onderdak verleende aan geestelijk zwakkeren. In Al-Qusayr, 35 kilometer van Homs, kreeg hij een stuk land van vijftig hectare waar hij groente op verbouwde en een wijngaard onderhield, sportvelden aanlegde en een motel voor toeristen bouwde. Het landgoed bood werk en verblijf aan veertig mensen met een mentale beperking. Christenen én moslims.

Nadat de lokale moskee door een bom werd vernietigd, nodigde pater Frans zijn buurman de imam uit om in zijn kerk te komen preken. De imam zorgde op zijn beurt voor brood voor beide geloofsgemeenschappen. Moslims maakten de kerk schoon. Mensen in nood die elkaar hielpen. Pater Frans en de imam gaven de inwoners van Homs tijdens de burgeroorlog te eten en weigerde diezelfde inwoners in de steek te laten. Ook al werd de wijk waar ze woonden frontgebied.

Op 7 april 2014 werd Pater Frans door twee gemaskerde mannen meegenomen, geslagen en doodgeschoten. Een laffe daad van geradicaliseerde mensen die geen onderscheid meer maken tussen goed en kwaad. Sindsdien is zijn graf uitgegroeid tot een bedevaartsoord waar zowel christenen als moslims samenkomen. Voor pater Frans was medemenselijkheid de kern van zijn christelijke geloof.

Laten we dat altijd voor ogen houden.

Amen.