Aan de wodka met Vadertje Vorst

Sinds november reizen we met Elisabeth Callens door Kazachstan. In het laatste deel van haar drieluik blikt ze terug op kerstdag.

25 december was eenzamer dan anders voor mij. Islamgewijs is er geen reden om een kerststal met het kindje Jezus onder de kerstboom te plaatsen. Om diezelfde reden kwam op 6 december ook de Sint niet langs. Ik had hem nochtans een ezeltje gevraagd om door Kazachstan te trekken. Toch kan ik niet klagen want ik kreeg zomaar een slee cadeau van een koppel wier kinderen te groot waren om zich nog met dergelijke materialen bezig te houden. Ideaal om mijn bagage op te vervoeren op mijn tocht van dorp naar dorp waar ik een slaapplaats zoek bij de mensen thuis. Eén probleem: er was nog geen sneeuw. Een slee zonder sneeuw is waardeloos, dat vonden ook de twee garagisten aan wie ik het probleem voorlegde. Drie kwartier hebben de stoere mannen zich over mijn sleetje ontfermd om er vier wieltjes onder te monteren, maar nu kan ik me in alle weersomstandigheden en op elke soort weg verplaatsen. Als de afstand tussen twee dorpen te groot is om te stappen, demonteer ik mijn slee en past hij gemakkelijk in een auto die me voor de gelegenheid een lift geeft. Dat was iets moeilijker geweest met een ezeltje ...

De afstand tussen twee dorpen kan gemakkelijk honderd kilometer zijn, daartussen ligt echt niets behalve de leegte van de steppe. Als je daar panne krijgt, kun je maar beter een dikke wintervest in je auto hebben, want het kan lang duren vooraleer je daar weggeraakt. Iemand opbellen voor hulp is vaak geen optie omdat temidden van de steppe geen bereik is. Ik kan dus wel zeggen dat ik mijn oneindigheid gevonden heb. Het gevoel om midden in de verlaten steppe te staan is bevreemdend. Je ziet er niets, je ruikt er niets, de wind is ijskoud en af en toe hoor je geluiden die door de wind uit een dorp worden meegevoerd. Een klein mensje in de grote leegte. Als fotograaf is het minder interessant want het is jammer genoeg onmogelijk om oneindigheid te fotograferen.

Zodoende loop ik op 31 december door de steppe op weg naar het volgende dorpje, Mergen. De scherpe wind voert vlokjes sneeuw met zich mee en raast hard langs mijn rood uitslaande gezicht. Het is twintig graden onder nul maar door die snertwind voelt het kouder. Ik stap dan ook dankbaar in wanneer een auto stopt om me verder naar Mergen te brengen. Het is elke keer opnieuw een onzeker gevoel als ik in een dorpje aankom. Hoe zullen de mensen reageren op een reiziger met een sleekar? Wat als ik geen plaats vind om te overnachten en het wordt donker? Wat als ik word bekogeld met sneeuwballen van ijs door een boze groep dorpelingen die mijn lijk in de steppe achterlaten waar het door de gieren wordt opgevreten? Tot nu toe vond ik elke dag een lieve vrouw of man die me warm onthaalde en me een slaapplekje voor een nacht gaf.

Vanavond, op oudejaar, is Acelia zo vriendelijk om me onderdak aan te bieden. Acelia is 28 en heeft twee zoontjes. Haar man, Nurlan, verwelkomt me met open armen en inviteert me meteen om samen met zijn gasten een glaasje wodka te drinken op het nieuwe jaar. Men is hier wel moslim, maar niet strikt. In de Sovjet-Unie werd de islam onderdrukt. Na de onafhankelijkheid in 1991 was er een heropleving van het geloof maar de religie heeft niet veel invloed op de bevolking en heeft eerder te maken met het voortzetten van een traditie. Er zijn natuurlijk de echte gelovigen die vijf keer per dag bidden en op vrijdag naar de moskee gaan, maar die zijn in de minderheid. Ook is niet de hele bevolking islamitisch want er is een grote groep Russisch-orthodoxen en nog heel wat andere religies. Het is mooi om te zien hoe die verschillende religies als een heterogeen volk samenleven en zich niet afzonderen per religie of etniciteit.

Daar zit ik dan aan een tafel met Nurlan en Vadim de derde fles wodka van de dag te legen. (Ik beken eerlijk dat ik een beetje vals speel en meestal slechts nip van mijn glaasje in plaats van het achterover te gieten zoals het hoort.) Het drinken van wodka gaat gepaard met heel wat versnaperingen als brood, pasta, stukken vlees of koekjes, die met de drank doorgespoeld worden. Wanneer de ene voldaan naar huis vertrekt, komt een ander binnen om de beste wensen te uiten. Bij elke nieuwe gast hoort een nieuwe fles wodka die tot de bodem leeg moet.

Acelia drinkt niet maar Nurlan staat al wat wankel op zijn benen als we vertrekken naar het clubhuis. Daar komen de dorpelingen samen om te dansen, te zingen en nog meer wodka te drinken. Een blauwe kerstman is ook aanwezig en deelt gretig snoepgoed uit. Hier heeft Coca-Cola nog net niet zoveel invloed dat ze de kleuren van de kerstman heeft kunnen aantasten. De blauwe kleur van de mantel is afkomstig van de mythische figuur ‘Vadertje Vorst', de verpersoonlijking van de winter in in veel Slavische en verwante culturen. De man bracht tijdens het Jolka-feest (de atheïstische vervanger van het Russisch-orthodoxe kerstfeest) cadeaus rond op 31 december.
De al wat zattere mensen beginnen als gekken hand in hand rond de goed verlichte kerstboom te dansen. Ze sleuren me mee in het gebeuren en het duurt niet lang of ik word hier en daar stiekem in een hoekje uitgenodigd om een glaasje wodka te drinken. Vreemd genoeg loopt de zaal tegen half twaalf al leeg en keren wij ook huiswaarts. Ik begrijp het niet zo goed: 'Moeten we niet aftellen en met z'n allen hysterisch "gelukkig nieuwjaar!" roepen om dan iedereen rond de nek te vliegen en te kussen, om vervolgens te beginnen zuipen tot we erbij neervallen?'

Thuisgekomen nestelt Nurlan zich voor de tv waar de presentator van de nieuwjaarsshow ons erop attent maakt dat we bijna moeten aftellen. Acelia slooft zich samen met een vriendin uit om een heerlijk feestmaal te maken voor haar familie en voor gasten die nog langskomen. De meest traditionele Kazachse gerechten zullen geserveerd worden. De taart wordt uit de oven gehaald, en de kinderen worden wakker gemaakt.

Helaas ligt Nurlan na vijf minuten knock-out in de zetel: dit betekent het einde van de avond. Zonder de man des huizes geen aftellen, geen toast op het nieuwe jaar, geen champagne en geen gasten op bezoek. Aan het vuurwerk buiten te horen (namelijk geen) is het in dit dorp waarschijnlijk de gewoonte om gezellig thuis verder te vieren, zonder al te veel poespas. De buurjongens die hier kwamen babysitten tijdens het kerstfeest in het clubhuis, liggen ook al te slapen. 31 december, een dag als een ander, gewoon met net iets meer eten en net iets meer wodka ... In de steden maken ze zich nu waarschijnlijk wel klaar om af te tellen.

Het is middernacht: drie vrouwen zitten stil rond de tafel aardappelen te schillen, terwijl het gesnurk van Nurlan de afschuwelijke popmuziek van de Kazachse nieuwjaarsshow overstemt.

• Deel 1 - Op zoek naar de oneindigheid
• Deel 2 - Lof van de Lada Niva
• Deel 3 - Aan de wodka met Vadertje Vorst