Een stralende zon boven een dik pak sneeuw

Onder een stralende zon bedekte een dikke sneeuwlaag onze hoofdstad tijdens de week van de jaarlijkse internationale conferentie Computers, Privacy and Data Protection (CPDP2013). Een mooie metafoor voor de tegelijkertijd kille en warme gevoelens die onze informaticamaatschappij oproept; of nog, van de inspanning van alle organisatoren van CPDP2013, waaronder ikzelf voor de Vrije Universiteit Brussel, om een licht te doen schijnen op een in sneeuw gekristalliseerd surveillancelandschap. David Lyon zou zeggen: liquid surveillance …

CPDP2013 ging door van 23 tot en met 25 januari in de hallen van Schaarbeek te Brussel naar aanleiding van de wereldprivacydag op 28 januari. Brussel heeft haar reputatie als 'world data protection centre', of als zon in het privacyuniversum, daarom in grote mate te danken aan CPDP dat wereldwijd een grote aantrekkings- of zwaartekracht uitoefent op academici, beleidsmakers, juristen, ngo's en praktijkmensen om ideeën uit te wisselen en te discussiëren over actuele thema’s in informatietechnologie, privacy en gegevensbescherming.

2012 was een jaar met veiligheidsproblemen, datalekken bij de NMBS en het Ministerie van Justitie, internetaanvallen op overheidssites en groeiende bewegingen voor een open en vrij internet. Grote belangstelling ging dit jaar daarom naar het rapport van het Europees Parlement over 'Fighting cyber crime and Protecting Privacy in the cloud'. Ik heb zelf meegewerkt aan dit rapport, en ik ben daarom zeer blij dat zowel de nationale als internationale pers veel gehoor geeft aan onze waarschuwing voor geheime surveillance vanuit de Verenigde Staten. Op basis van de Amerikaanse Foreign Intelligence Surveillance Amendment Act (FISAA) is er meer bepaald toegang mogelijk tot gegevens die de Europese burgers opslaan in de Amerikaanse cloud, en dit zonder rechterlijk bevel! Het debat voor een Europese cloud is bij deze gelanceerd. Het Privacy Platform Building the Digital Fortress: A Toolkit for Cyber Security van het Europees Parlement vond ook plaats tijdens CPDP2013.

CPDP2013 vond plaats één jaar na de voorstellen van de Europese Commissie tot hervorming van het Europees recht over privacy en gegevensbescherming. Dit jaar werden op de conferentie debatten georganiseerd over de voorgestelde wetgeving voor databescherming en de verschillende visies op het ontwerp-rapport zoals dat momenteel besproken wordt in het Europees Parlement. Tijdens de conferentie werd bovendien de Brussels Privacy Declaration ondertekend.

Interdisciplinariteit stond ook dit jaar weer centraal. Dit uitte zich in de verscheidenheid aan panels en achtergronden van de sprekers. Zo waren twee panels gewijd aan de vertrouwelijkheid van medische gegevens, en werd er een hele namiddag gefilosofeerd over een vrij internet, copyright, privacy en technologie. Dit alles werd aangevuld met verschillende workshops, rondetafelgesprekken en speciale sessies voor beloftevolle jonge onderzoekers.

CPDP is blijven groeien in termen van sprekers, deelnemers en panels. Georganiseerd door de Vrije Universiteit Brussel in samenwerking met de belangrijkste Europese academische instituten, kwamen er zo’n 250 sprekers van over de hele wereld naar de meer dan 40 panels en workshops over thema’s zoals over cyberwar, internetvrijheid, en de introductie van drones in het burgerlijk luchtruim van de EU. Voorname sprekers waren Françoise Le Bail, Directeur-Generaal Justitie van de Europese Commissie; Peter Hustinx, Europese toezichthouder voor gegevensbescherming; Toomas Kendrik Ilves, president van Estland; Jan Philipp Albrecht, lid van het Europees Parlement – Groen; Marielle Gallo, lid van het Europees Parlement – EPP; Sophie In’t Veld, lid van het Europees Parlement – ALDE; Sophie Kwasny, de Raad van Europa en Jean-Christophe Le Toquin, Microsoft.

Maar laten we vooral niet de gevreesde man met de bel vergeten, die vijf minuten voor het einde van elk panel onverbiddelijk aanspoorde om af te ronden. Deze deus ex machina heeft wel degelijk gezorgd voor een professioneel verloop van het gigantische programma.

Om een breder publiek erbij te betrekken, organiseerde CPDP samen met haar partners een aantal nevenactiviteiten waaronder een pecha kucha-avond en een kunsttentoonstelling over privacy en surveillance gesteund door het Vlaams-Nederlands Huis deBuren. De kunsttentoonstelling A Look Inside (De Markten) ging over surveillance art, waarbij de curatoren en kunstenaars wezen op de gevaren en nieuwe mogelijkheden van technologie. Verschillende kunstvormen kwamen aan bod, zoals sculpturen, installaties, schilderijen, film en geluid. Er vond ook een workshop plaats over privacy en technologie.

Op het einde van de eerste dag stelde David Lyon, directeur van het Surveillance Studies Centre (Queens Universiteit, Canada), zijn nieuwe boek Liquid Surveillance: A Conversation voor dat hij samen heeft geschreven met Zygmunt Bauman, professor emeritus Sociologie (Universiteit van Leeds, Verenigd Koninkrijk). Nieuwe surveillancetechnologiën kunnen een grote impact hebben op privacy. Surveillance, gedefinieerd als 'elke verzameling en verwerking van persoonsgegevens, identificeerbaar of niet, met het oog op het beïnvloeden of het controleren van die personen waarvan de gegevens zijn verzameld' (Lyon, 2001), is een product van de moderne wereld en net als deze wereld is surveillance vloeibaar geworden. Hoe zuigt deze vloeibaarheid iedereen mee in zijn stroom en waarom zijn mensen zo bereidwillig surveillance te aanvaarden? Deze en andere vragen werden door professor Lyon besproken tijdens de presentatie van zijn nieuwe boek. De presentatie werd gevolgd door een rondetafel discussie dat gemodereerd wordt door William Webster, Universiteit van Stirling (VK).

Op het einde van de tweede dag vond het debat No free lunch on social media plaats. De panelleden, waaronder Melina Violari van Facebook, bespraken de privacyverwachtingen van gebruikers en de betekenis van privacy in systemen die zijn ontwikkeld om gebruikers hun persoonlijke informatie te laten delen. Het businessmodel achter de ‘gratis’ netwerkplatformen werd becommentarieerd vanuit het oogpunt van de eindgebruikers, adverteerders en sociale mediaplatformen.

De derde dag sloten we af met een privacyparty, die ons samen met de zon tijdens de driedaagse goede hoop heeft gegeven voor een stralende toekomst voor onze privacy.


Gertjan Boulet, LLM/MPhil
Research Group on Law, Science, Technology & Society (LSTS)
Vrije Universiteit Brussel (VUB) - Faculty of Law and Criminology
www.cpdpconferences.org 
www.europeanprivacyday.org