Op citytrip met een muisklik

Gezien: fototentoonstelling citybooks van deBuren en De Markten, nog tot en met 11 juli in De Markten (Oude Graanmarkt 5, dinsdag tot en met zondag van 12 tot 18 uur, met op 28 juni om 20 uur een voorleesavond met Arnon Grunberg). Gelezen: verhalen op www.city-books.eu.

"Wat hebben steden als Boekarest, Charleroi, Chartres, Graz, Lublin, Sheffield, Skopje, Tbilisi, Oostende en Utrecht met elkaar gemeen?" vroeg deBuren-directeur Dorian van der Brempt bij de vernissage van de tentoonstelling citybooks in De Markten. "Niets," was het antwoord dat hij meteen zelf gaf. Alleen dat het niet de voor de hand liggende steden zijn om een artistiek project rond op te bouwen. Ze hebben niet de allure van Parijs of Londen, maar deBuren vond deze 'Verenigde Steden van Europa' toch geschikte plekken voor het multimediale programma citybooks.

Voor citybooks maakt een zich nog steeds uitbreidende groep internationale kunstenaars stadsportretten aan de hand van gedichten, essays, foto's, video's en kortverhalen. Vijf schrijvers en één fotograaf resideren telkens twee weken in één stad, en hun output is geheel gratis raadpleegbaar op de website. Zo staat er op www.city-books.eu al een hele reeks kortverhalen die als audioboek (podcast), e-book of webtekst kunnen worden beluisterd of gelezen. Telkens in het Nederlands, Engels, Frans én in de lokale taal van de steden. Thomas Gunzig, Anna Luyten, Stefan Hertmans, Pascal Verbeken, Caroline Lamarche, Saskia de Coster... ze vertrokken allemaal en kwamen terug met uiteenlopend materiaal. Hertmans zoekt in een erg zintuiglijk verhaal tevergeefs naar de oude Abchazische messenmaker van het Georgische Tbilisi; Verbeken haalt verhalen uit de trommels van de Eurowash 2000-wasserette in Charleroi, De Coster vindt het Macedonische Skopje geschikt voor een potje exuberante crime-kolder.

De mate waarin de verhalen echt doordringen tot de stad, verschilt. Sommige verhalen lijden onder vluchtigheid van vlieghavens en kortstondige ontmoetingen, zoals dat van Joost Zwagerman over Sheffield. Soms gebeuren er ook wonderlijke zaken, zoals bij het bezoek aan Utrecht van de Italiaanse schrijver Davide Longo. Diens research naar de Vrede van Utrecht (1713) werd op een wel heel bizarre manier beïnvloed door een recent sterfgeval in Utrecht van een Italiaan met nagenoeg dezelfde naam als een Italiaans diplomaat die drie eeuwen eerder mee onderhandelde over de Vrede.

In elke stad maakte een professionele fotograaf telkens een reportage van 24 foto's. Toeristische plaatjes zijn het natuurlijk niet. De fotografe die nog het dichtst in de buurt daarvan komt, is Frosina Stojkovska, die de teloorgang van haar oude Skopje betreurt, en in aangezette roze en oranje tinten vastlegt wat nog niet door grote woon- en kantoorblokken is weggevaagd. Ook David Bocking uit Sheffield deed zijn best om zijn stad er goed te laten uitzien. Dat betekent dan vooral zónder het grijs van de oude industrie. Elders is het realisme minder rooskleurig. Over het Poolse Lublin op de foto's van Maciej Rukasz hangt een dichte mist die nog net zicht biedt op lege banken, een lege markt, een lege manege, een leeg winkelkarretje. Filip Berte laat de periferie van Tbilisi zien, met torengebouwen en interieurs van oude Sovjet-hotels die nu door vluchtelingen uit Abchazië en Zuid-Ossetië worden bewoond. Autochtoon Kakha Kakhiani fotografeert dezelfde stad wel in kleur, maar ook hij legt vooral schaduwen en overgangsgebieden vast. In Boekarest komt de kleur vooral van de billboards die Christian Binder er overal aantreft. Dan stemt het Charleroi van Sander Buyck vrolijker, als je de humor van de sociale contrasten op zijn foto's (het statige Palais des Beaux-Arts samen met de schreeuwerige Palace Bar afgebeeld) kunt smaken.

Sommigen fotografen gooien het over een andere boeg. Lisa Van Damme brengt in Utrecht niet de stad, maar een deel van haar zenuwstelsel in beeld, door twee weken lang personeelsleden van de openbare busmaatschappij te volgen. Zo vertelt ze meer dan de anderen een verhaal met haar foto's. Ook Lea Titz doet zowel met haar foto's van Graz als van Chartres wat extra's. Op de foto's van de Oostenrijkse stad arceerde ze stukken weg om zo bepaalde reliëfs, gebouwen en perspectieven bloot te leggen of te accentueren. In Chartres speelde Titz een spelletje met de dominante kathedraal. In plaats van hem te ontwijken maakt ze hem het onderwerp van een reeks zoekplaatjes. Zelfs in de vorm van een half verwijderde sticker op een vuilnisbak herken je de twee torens.

Michaël Bellon © Brussel Deze Week
Foto: Chartres © Lea Titz